Boek: Land Rover   Land Rover: The Story of the Car that Conquered the World Ben Fogle    ●  Historie van de klassenloze Defender ●  Anekdotes over mede-liefhebbers  ●  Beschrijvingen van bijzondere modellen ●  De rol van de Land Rover in de samenleving ●  Niet vlekkeloos, maar toch een aanrader  augustus 2017 - aanvulling maart 2021

Hommage aan een grote liefde  

Sommige auto’s zijn onsterfelijk. Ook al worden ze niet meer gemaakt, ze zullen er altijd zijn en blijven. Ze gaven de wereld een ander aanzien. Ze zijn deel van onze geschiedenis. De Land Rover is er zo eentje. Vorig jaar kwam na ruim 67 jaar en 2.016.933 exemplaren een eind aan de productie van het oermodel, de laatste jaren getooid met de naam Defender. Voor Ben Fogle reden voor een eerbetoon. Hij schreef een boek ter nagedachtenis aan een klasseloze Britse icoon, die zich thuis voelde bij boeren en in Koninklijke kringen, in het leger en bij hulporganisaties, in steden en in de jungle. Geen boek voor de specialist maar voor het grote publiek, met anekdotes, leuke verhalen en verrassende invalshoeken.

Deze zomer is Engeland onze vakantiebestemming. In de boekhandels van WHSmith en Waterstones liggen stapels boeken over ‘The Story of the Car that Conquered the World’. Ze zijn niet weggestopt bij de afdeling Transport, voor autogekken, achter in de winkel, maar liggen op de tafel met bestsellers en populaire uitgaven dicht bij de kassa. De net uitgebrachte pocketuitgave, als opvolger van de gebonden versie van vorig jaar, is vriendelijk geprijsd. Er wordt, net als met vele andere titels, mee gestunt. Koop één boek en krijg het tweede voor de helft van de prijs. Internetboekhandels maken het nog gemakkelijker en geven het voordeel gewoon per boek. De aandacht voor deze uitgave intrigeert me. Ik kan me niet herinneren in Nederland ooit zo vaak en in deze aantallen een boek over een auto te hebben zien liggen. Maar Engeland is Nederland niet en dit gaat niet om zomaar een auto. Ik koop het, lees het in één adem uit en de glimlach op mijn gezicht na de tweede zin verdwijnt niet meer. Het is kostelijk, ondanks de - terechte - kritiek van Land Rover-kenners dat de schrijver er nog wel eens naast zit en husselt met de typeaanduidingen. In de eerste uitgave schijnen bovendien veel taal- en zetfouten te staan. Veel passages staan er bovendien een aantal keer in. Het lijkt erop, aldus de reacties, dat de correctieronde achterwege is gebleven. Waarschijnlijk is hier bij de pocket-editie nog eens naar gekeken, maar minder consciëntieus dan je zou wensen. Vlekkeloos is het allemaal niet.
 

Een Land Rover uit 1950 bij een handelaar in klassieke auto's.

Aanvankelijk zaten de koplampen dicht bij elkaar. Links het typeplaatje op het ijzerwerk van de grille.
 

Liefdesverklaring
Het boek is een liefdesverklaring. Het gaat niet over een auto, maar over een icoon. Een grootheid, decennia lang onderdeel van het dagelijkse Britse leven, zeker op het platteland. Iedere inwoner van het Verenigd Koninkrijk - daarbij opgeteld alle overzeese gebiedsdelen, kroondomeinen, voormalige kolonies en hoe de onderdelen van het British Empire ook mogen heten - kent de auto. Volgens de schrijver is de Land Rover voor de helft van de wereldbevolking de eerste auto die zij ooit zagen. Of dat waar is? Wie zal het zeggen. Waarschijnlijk niet. Maar wat doet het er toe? In dit boek zijn de feiten ondergeschikt aan de gevoelens, verwoord met onderkoelde Britse humor. De inhoud is een trefzekere typering van de af en toe bizarre Britse cultuur en samenleving waar de Land Rover onderdeel van was en is. Dat structuur ontbreekt, sommige passages weinig relevant zijn voor de historie van de Land Rover en het geheel soms bij elkaar lijkt te zijn geraapt, wordt dan van ondergeschikt belang. 
Ik kende hem niet, maar auteur Ben Fogle (1973) is aan de overzijde van de Noordzee een bekende avonturier, verhalenverteller en televisiemaker. Hij roeide over de Atlantische oceaan, doorkruiste Antarctica te voet en ging dwars door woestijnen op de rug van een kameel. Hij is kind aan huis bij vele beroemdheden. Hij schreef verschillende boeken over zijn avonturen en is ambassadeur van onder meer het Wereld Natuur Fonds en Artsen zonder Grenzen. Een BB’er dus, Bekende Brit. Dat zijn naam op het omslag prijkt, zal ongetwijfeld bijdragen aan de verkoopcijfers. Een boek van en over twee iconen is een interessante commerciële combinatie.
 

De Britse Wegenwacht - de AA - gebruikte de Land Rover ook. Deze staat in het Transport-museum in Coventry.

She
Fogle beschrijft de Land Rover consequent als een she, een zij. In het Britse spraakgebruik is dat niet ongebruikelijk; in dit geval komt het wel heel mooi uit. Hij is namelijk verliefd op haar. Op haar verschijning, haar eigenschappen en veelzijdigheid. Haar vermogen zich in alle kringen van de samenleving te kunnen bewegen. Zij was de partner van vele boeren, maar ook van Winston Churchill en leden van de Koninklijke familie. Fogles verliefdheid is niet uniek. Hij heeft veel medestanders: mensen voor wie er maar één auto is die er echt toe doet. De lezer ontmoet er velen. Die liefde is trouwens niet voorbehouden aan Britten. Bij ons behoort Jort Kelder tot de groep. De Land Rover is geen vervoermiddel maar een persoonlijkheid. Dat liefde blind maakt, weten we. Slechte kenmerken neem je voor lief. De auto is oncomfortabel, ouderwets, lawaaiig, stug, lekt, heeft permanent beslagen ruiten en is lang niet altijd betrouwbaar. De moderne tijd heeft haar al lang geleden ingehaald. Ouderdom komt met gebreken. En bijna zeventig is voor een auto niet oud, niet stokoud, maar antiek. Bijna voorwereldlijks. Op de Morgan na (ook onnavolgbaar Brits), heeft geen enkel automodel het zo lang volgehouden. De Kever niet, noch de Engelse taxi, de Eend, de oorspronkelijke Mini, de Lada of de Morris Minor. Zelfs de Jeep is meer veranderd dan de Land Rover.
 

Een oude Land Rover van de eerste generatie.

Vergelijk de versie met korte wielbasis (88 inch) met de langere van 109 inch.

Ambachtelijk
Op 29 januari 2016 liep de laatste Defender van de band in Solihull, bij Coventry. Ze werd nog op dezelfde ambachtelijke wijze in elkaar gezet als in het begin. Aan haar lijf geen polonaise van robots, maar gewoon de handen van stoere mannen (en misschien ook wel  vrouwen). Ze had inmiddels huwelijken en scheidingen meegemaakt (Leyland-BMW-Ford-Tata) en kreeg op hoge leeftijd zelfs de Indiase nationaliteit. De Britse inborst is echter nooit verdwenen.
Even kort de geschiedenis. In 1948 maakt het publiek voor het eerst kennis met de Land-Rover (toen nog met verbindingsstreepje). Dat gebeurt nota bene in Nederland, tijdens de RAI-autotentoonstelling. De auto is het geestelijk kind van Maurice Wilks, directeur van de Rover-fabriek. Hij maakt in de naoorlogse jaren op zijn landgoed in Wales gebruik van een oude Jeep, achtergelaten door de Amerikaanse militairen. Veel boeren doen hetzelfde. Door de vierwielaandrijving is het een manusje van alles. Wilks maakt zich zorgen over de tijd dat zijn Jeep het niet meer zal doen. Samen met zijn broer Spencer - ook topman van Rover - besluit hij een dergelijke auto dan maar zelf te gaan maken. Daarmee zijn ook de boeren geholpen, is de redenering. Er is echter een probleem. Britse autofabrieken krijgen door de staat staal toegewezen op basis van hun exportprestaties. Rover komt niet in aanmerking voor staal voor een dergelijk nieuw model. De oplossing is snel gevonden: aluminium. Dat is nog volop beschikbaar, overgebleven van de vliegtuigindustrie en niet op rantsoen. Het idee van Maurice wordt uitgewerkt en de prototypen worden op hun kwaliteiten getest op het landgoed van Spencer in Schotland. Hoewel gemaakt in een Engelse fabriek, is de Land Rover dus meer Brits dan Engels. Een subtiel verschil. 

Prototype van de Land-Rover, oorspronkelijk bedoeld als landbouwvoertuig (foto: Land-Rover).
 

Brochures van de Land Rover door de jaren heen.

In de beginperiode lag de nadruk op de veelzijdigheid als bedrijfsvoertuig.

Defender
Tot in de jaren tachtig is de aanduiding simpelweg Land Rover, zonder specifieke typenaam. Kenners spreken over een Series I, Series II en Series III. Na een aanpassing van de techniek en lichte facelift introduceert de fabrikant in 1983/1984 de Ninety en One Ten voor de korte en lange versies. De getallen zijn afgeleid van hun wielbases in inches. Vanaf begin jaren negentig is het Defender, om onderscheid te maken met de andere modellen die Land Rover als merk inmiddels op de markt heeft gebracht.
De eerste Land Rovers zien er uit alsof de bouwers de beschikking hebben gehad over een reusachtige meccanodoos. De carrosseriedelen zijn als losse platen aan elkaar geschroefd. Het uiterlijk is van ondergeschikt belang. Dat blijft zo. Echt mooi is de Land Rover ondanks de nodige verbeteringen nooit geworden. Tot op het laatst is zij een blokkendoos op wielen. Haar talenten zijn echter groot. Vanaf het begin zijn de terreinkwaliteiten ongekend. De Britse doet niet onder voor haar Amerikaanse voorbeeld. Niet alleen de Engelse boeren komen onder de indruk van de prestaties. De Land Rover verandert al heel snel van bijproduct tot succesmodel van Rover. Door deelname aan expedities, die via films en het nieuwe medium televisie grote kijkersgroepen bereiken, is er veel gratis reclame. Iedereen kan met eigen ogen zien dat de auto zich heer en meester (sorry: dame en meesteres) voelt in terreinen die ontoegankelijk leken.
 

Twee Land Rovers met 109 inch wielbasis in dienst van het Nederlandse leger. Nu in het museum in Soest.

Een Series III 109" Metal Top van 1978.

Een Land-Rover Cab Forward, vooral een bedrijfswagen.

Soorten verhalen
Fogle vermengt in zijn boek drie soorten verhalen tot één geheel. Allereerst is er de geschiedenis van de Land Rover en in het kort van de latere succesmodellen Range Rover, Discovery en Freelander. Dan zijn er de ontmoetingen met bijzondere medefanaten, beeldend beschreven. Zo heeft iemand van zijn Land Rover een amfibie gemaakt door er reusachtige pontons aan vast te maken; de schrijver gaat mee de zee op. Je ziet het voor je. Als derde zijn er de verhalen over situaties waarin de Land Rover een hoofd- of bijrol speelde op het wereldtoneel. Ik weet nu dat Land Rovers betrokken waren bij de spectaculaire bevrijdingsactie van gijzelaars door de Israëli's op de Oegandese luchthaven Entebbe. Fogle beschrijft de beangstigende en beklemmende situatie van de Engelse militairen in hun Land Rovers tijdens de oorlog en terreuracties in Noord Ierland. Ook de Falklandoorlog komt nog even voorbij, net als enkele andere politieke conflicten. Het boek onderstreept daarnaast de belangrijke bijdrage van de auto aan de gezondheidszorg in Afrika. De Land Rover heeft vele levens gered. Dokters konden komen op plekken die eerder onbereikbaar waren. Dat die rol in de loop der jaren is overgenomen door de Toyota Land Cruiser – goedkoper en betrouwbaarder dan zijn Britse evenknie – geeft de auteur eerlijk toe.
Deze verhalen worden aangevuld met kostelijke anekdotes. Bijvoorbeeld over het bezoek van de koning van Saoedie-Arabië (waar vrouwen geen auto mogen rijden) aan de Engelse koningin Elisabeth op haar buitenverblijf in Schotland. Op haar uitnodiging de omgeving te bekijken, gaat hij graag in, niet wetend dat hij plaats moet nemen op de passagiersstoel van een Land Rover en dat de Queen zelf achter het stuur plaatsneemt. Zij jaagt al pratend de Land Rover met een rotgang over de smalle Schotse wegen, waarop de koning zijn tolk achterin laat vragen of het wat langzamer mag. Hij is zijn leven niet zeker op deze manier.

 

Een Defender van de Britse krijgsmacht, hier bij de burcht van Edinburgh.

Twee geliefden
De schrijver spaart zichzelf niet. Hij verhaalt over de trotse aankoop van zijn eerste nieuwe Defender. Hij heeft er lang naar uitgekeken. Zij is zijn grote liefde. Al snel komt er echter nog een geliefde in het spel: zijn vrouw. De twee dames botsen. Van één moet afscheid worden genomen. Een pijnlijk besluit. De Defender verdwijnt. Zij is namelijk niet geschikt als familieauto en twee auto’s is financieel niet haalbaar. Er komt een Discovery. Van hetzelfde merk, dat wel, maar toch minder. Gewoon een auto. Jaren later koopt hij er alsnog een Defender bij. De jeugdliefde gaat niet uit zijn hoofd. Hij doet dat zonder het zijn vrouw te vertellen. Zij zou immers met terechte argumenten komen tegen de aanschaf: onpraktisch, te koud of te warm, bonkerig, lekkend… Als hij ver weg is, ergens op expeditie, ontdekt zijn vrouw de aankoop. De ruzie wordt per telefoon uitgevochten. Het komt gelukkig goed. Polly - de roepnaam van de Defender - mag blijven. Zijn vrouw heeft een groot hart, want als het boek af is, mag Fogle zichzelf trakteren op een Series I uit 1949. In contact met al die liefhebbers is het virus overgeslagen.
 

Minerva in België maakte de Land Rover in licentie, met aangepaste stalen (!) carrosserie.  

Voor het leger werd deze aangepaste versie gemaakt, de Light Weight.  

Het model is aan de voorzijde direct te herkennen.  

Het Spaanse bedrijf Santana begon als licentiebouwer, maar bracht de auto later gewijzigd onder eigen naam op de markt.

Zakelijke ondernemingen
In zijn ontdekkingstocht komt de avonturier niet alleen bij hobbyisten, maar ook bij mensen die de Land Rover tot middelpunt van een zakelijke onderneming hebben gemaakt. Bij een echtpaar dat de auto heeft omgebouwd tot rijdende koffiebar is het nog klein werk. Ook het bedrijf van de begrafenisondernemer die zich heeft gespecialiseerd in Land Rover-uitvaarten is nog bescheiden. Bij ondernemingen die zich specialiseren in het ombouwen of modificeren van de auto’s, gaat het om groot geld. Regeringen, legers, beveiligingsbedrijven en rijke particulieren vormen de klantenkring. Het bedrijf Chelsea Truck Company van Afzal Kahn is er zo een. Daar verandert een Defender van gebruiksvoorwerp tot een luxe statussymbool. De Flying Huntsman met zes wielen is het summum. Fogle gaat ook op bezoek bij Foley, dat zich sinds 1966 uitsluitend bezighoudt met aanpassen en onderhouden van Defenders en hun voorgangers. Restauratie is onderdeel van de business. Sinds enige tijd is de fabriek zelf trouwens een concurrent. Een speciale afdeling richt zich op het opknappen van oude Land Rovers.
Voor de meest bizarre Land Rover reist Fogle naar Eindhoven om daar het kunstwerk van het kunstenaarsduo Job Smeets en Nynke Tynagel van Studio Job te bekijken. Hun kijk op de Defender uit zich weer op een heel andere manier. Als lezer beleef je al de verrassende contacten mee.
 

Een uitvaart-Land Rover van Foley en de Flying Huntsman van Kahn (foto's: website van de bedrijven).

Op de website dankte Foley Ben Fogle voor zijn bezoek. 

Het kunstwerk van Studio Job, op basis van de Defender (foto: studio Job).

Topper
Is het echt een boek over een auto? Of gaat het eigenlijk over mensen, Britten in het algemeen en fanaten in het bijzonder? Het laatste. Wie alleen meer wil weten over de auto zelf, is met andere boeken beter geholpen. De historie van de Land Rover komt maar summier aan bod. Toch vind ik de uitgave een topper. Bij het lezen schoot ik soms hardop in de lach. De beschrijvingen zijn zó mooi, met een subtiel woordgebruik waarop de Britten een patent hebben. De lezersbeoordelingen bij de grote internetboekhandels zijn heel verschillend. De uitgave krijgt vaak vijf sterren, maar geregeld ook één ster. De slechte beoordelingen verwijten de schrijver dat hij slordig is, fouten heeft gemaakt, dat het verhaal soms te snel in elkaar gezet lijkt te zijn, dat hij teveel de BB’er uithangt en dat de diepgang van het werk ernstig tegenvalt. Dat klopt allemaal. Dat de eindredactie beter had gekund eveneens. Er zitten nog steeds herhalingen en onlogische wendingen in. De foto’s op postzegelformaat zijn willekeurig bij elkaar gezet op een aantal pagina’s midden in het boek. Dat had ook veel beter gekund. Maar zoals de echte liefhebber de Land Rover vergeeft voor al haar tekortkomingen, doe ik dat dit boek. Het is een genot als iemand je op deze manier meeneemt naar autogekken over de hele wereld, inclusief zichzelf. ■

 

Ook Nederland kent liefhebbers. Deze Defender is van een lid van de VIA, de Vereniging van Interessante Automobielen.

Een Defender van de allerlaatste serie, speciaal voor de liefhebbers gemaakt in 2015.

Details verwijzen naar de historie: de grille, het merkplaatje achterop (naar de vorm van vroeger, zie boven)
en de aanduiding HUE 166 op de zijkant: het kenteken van de allereerste Land Rover van 1948.