Jeep:
achtergrond en
historie
●
Oorsprong en ontwikkeling van de Jeep
●
Prototypen en seriemodellen
●
Jeep als zelfstandig merk
●
Liefhebbers en hun Jeep
●
Navolging door andere merken
februari 2021
Levensloop van een tachtigjarige
De Jeep
viert zijn 80e verjaardag. De auto die tijdens de Tweede Wereldoorlog werd
ontwikkeld, groeide uit tot de stamvader van vele generaties terreinvoertuigen.
Vandaag de dag is een Jeep vaak een SUV, vergelijkbaar met producten van vele
andere merken. Maar in de Wrangler leeft het oermodel voort.
Het jubileum is een
mooie aanleiding om nog eens terug te blikken op de levensloop van deze
alleskunner.
 |
Natuurlijk gebruik de
fabrikant het tachtigjarig bestaan als een marketinginstrument om de huidige
modellen aan te prijzen. Er zijn speciale
jubileumedities. De verjaardag betreft echter niet de merknaam, maar
heeft betrekking op het allereerste model. Die auto zorgde ervoor dat in de volksmond
jeep een synoniem werd voor terreinwagen, zoals een pijnstiller een
aspirientje is. Dat is niet correct, want Jeep is een geregistreerde
merknaam. Het mag alleen een Jeep heten als er ook Jeep op staat.
Gemaakt door Stellantis, de gloednieuwe onderneming die voortkomt uit de
fusie van FCA en PSA, met naast Jeep de merknamen Abarth, Alfa Romeo,
Chrysler, Citroën, Dodge, DS, Fiat, Lancia, Maserati, Opel, Peugeot, RAM
en Vauxhall.
De Jeep is wereldberoemd en staat bekend als een stoere alleskunner waarvoor geen
terrein onbegaanbaar lijkt. Uiteraard koestert de fabrikant dat beeld. De
auto dankt zijn faam aan de rol tijdens
de Tweede Wereldoorlog. In tachtig jaar is natuurlijk alles veranderd.
Niettemin, wie Jeep zegt, denkt toch
vooral aan de Wrangler. Opzet en vorm van het oermodel leven erin voort.
Bij retro-vormgeving denken we meteen aan de Fiat 500, MINI en
Volkswagen Beetle, maar de Jeep past zeker ook in dit rijtje.
 |
 |
In de
huidige Wrangler (links) leeft de oer-Jeep (rechts) nog voort.
Drie
fabrikanten
Het onmiskenbare karakter van de Jeep is destijds niet
in één keer ontstaan. De auto uit de
oorlogsjaren is een product van verschillende ontwikkelingsfasen. Drie fabrikanten gingen de strijd met elkaar aan om de
Amerikaanse legerorder binnen te
slepen. Het model dat het leger uiteindelijk uitverkoos en dat massaal werd
geproduceerd, combineert elementen van de verschillende voorseries. De
geschiedenis begint in 1940.
De Amerikaanse overheid vraagt 135 bedrijven
om een offerte uit te brengen voor het maken van 70 lichte legervoertuigen,
geschikt voor gebruik in het
terrein. De auto mag niet meer wegen dan 590 kilo, moet een laadvermogen
hebben van 300 kilo, een wielbasis van maximaal
203 cm en een spoorbreedte van
119 cm.
De gerenommeerde autofabrikanten tonen weinig interesse. Op hun productielijnen
staan nog de modellen voor het grote publiek. Amerika is nog niet
rechtstreeks bij de Tweede Wereldoorlog betrokken. Alleen het kleine bedrijf American Bantam
wil direct wel een offerte uitbrengen. Later komt Willys-Overland erbij.
Na stevig
aandringen van de regering sluit Ford zich uiteindelijk bij het tweetal aan. Henry Ford moet niets
van oorlogsvoering hebben en heeft zich zelfs tijdens de Eerste
Wereldoorlog opgeworpen als vredesactivist. Hij is er voor de gewone
man, niet voor de soldaat. Maar ook hij kan de geschiedenis niet ten
goede keren. De oorlogsdreiging is reëel.
 |
De
ontwikkeling van de leger-Jeep.
Drie modellen
De drie fabrikanten gaan aan het werk. Het resultaat van hun
ontwikkelafdelingen zijn drie modellen: de American Bantam, de Willys-Overland
Quad en de Ford GP Gypsy. De aanvankelijk aangegeven leveringstermijn wordt
noodgedwongen verlengd. Het kost de bedrijven meer tijd om de 70 exemplaren
te maken. Verder blijkt het toegestane maximum gewicht een onoverkomelijk struikelblok.
Na beproeving van de drie modellen volgt een vervolgorder voor 1500 auto's van
ieder merk. Die is bedoeld om de wagens in de praktijk te testen. Het maximum gewicht
gaat omhoog naar 980 kilo. Op basis van de ervaringen met de eerste serie
voeren de fabrikanten wijzigingen en verbeteringen door. American Bantam
produceert het model 40 BRC (Bantam Reconnaissance Car), Willys maakte de MA en Ford de GP.
Heel vriendschappelijk zijn de verhoudingen tussen de fabrikanten
niet. Ze beschuldigen elkaar geregeld van het 'stelen' van ideeën.
Willys-Overland MA en Ford GP; foto's uit 1942.
Standaard-Jeep
Na alle praktijkbeproevingen kiest de Amerikaanse overheid voor het model van Willys.
Wel moet het bedrijf
waardevolle elementen van de andere merken opnemen in een nieuw ontwerp. Zo
ontstaat de Willys MB, met de voorzijde naar het ontwerp van Ford. Vanaf medio
1941 maakt Willys 16.000 van deze wagens.
Na deze serie volgen opnieuw kleine veranderingen. Inmiddels is
Amerika wel betrokken geraakt bij de wereldoorlog. Het leger wil snel een grote
hoeveelheid van de praktische terreinwagen. De
productiecapaciteit van Willys is echter te beperkt. Ford schiet te hulp en
neemt de standaard-Jeep ook in productie. De order is interessant en alle
Amerikaanse autofabrikanten worden ingeschakeld bij het maken van
oorlogsmaterieel. Uit de Ford-fabrieken komen zelfs vliegtuigen. Op details na zijn de
versies van Willys en Ford identiek. De onderdelen zijn uitwisselbaar. Kenners
zeggen dat de
kwaliteit van de Fords aanzienlijk beter is. In het begin zet Ford zijn naam
prominent op het achterpaneel, maar het leger verbiedt die reclame al snel.
Willys maakt tussen 1942 en 1945 zo'n 368.000 exemplaren van de standaard-Jeep, Ford
277.000. In 1942/43 bouwt Ford op basis van het platform nog 13.000 amfibieversies,
de Ford GPA. Deze blijken echter in de praktijk minder goed bruikbaar.
Hoewel Bantam dus als eerste gegadigde uit de boot is gevallen, maakt de
onderneming wel nog een kleine 2700 'jeeps' die naar Engeland en Rusland worden
verscheept om daar ingezet te worden bij oorlogshandelingen. Ook produceert het
bedrijf aanhangers voor het leger.
 |
 |
De
plaatjes op het dashboard laten zien of het om een Willys of een Ford
gaat.
Civiele
versies
Het einde van de Tweede Wereldoorlog betekent
niet het einde van de
carrière van de Jeep. Integendeel.
Willys-Overland deponeert in 1943 Jeep als merknaam en gaat vanaf 1945 ook civiele
versies maken, de CJ-series (Civilian Jeep). De CJ2 en CJ3 zijn uiterlijk
kopieën van de legerauto en herkenbaar aan de hoekige, platte spatborden. In
1955 volgt de CJ5 met veel meer rondingen in de carrosserie en bij de
spatborden. De CJ6 is een versie met een langere wielbasis. Pas in 1975 komt er
een opvolger: de CJ7 met een ander chassis en gewijzigde zijkant die de
toepassing van deuren vergemakkelijkt. In 1986 lijkt het doek te vallen. De
laatste CJ verlaat de fabriek. Jeep introduceert de Wrangler als opvolger.
Elementen van de allereerste Jeep blijven behouden, tot tevredenheid van
adepten. De Wrangler bestaat nog steeds en is inmiddels toe aan de vierde
generatie.
In de loop der tijd verschijnen ook hele andere modellen, zoals net na de oorlog
de Station Wagon en Truck. De Jeepster van eind jaren veertig is een sportieve
variant. Niet alle Jeeps hebben trouwens vierwielaandrijving. In 1955 komt de
DJ-serie met aandrijving op twee wielen. De Amerikaanse post bestelt een
aangepaste versie met schuifdeuren die vele jaren het straatbeeld in Amerika
bepaalt.
Vanaf 1963 combineert Jeep de kwaliteiten van een terreinauto met die van een
luxe stationcar. Wagoneer wordt een begrip, enkele jaren voordat de Range Rover
op het toneel verschijnt.
 |
Een
fraai bewaard gebleven civiele Jeep van eind jaren veertig, begin jaren
vijftig.
Met de
Station Wagon en Jeepster breidde Willys-Overland zijn aanbod uit naar
andersoortige modellen.
Een fraaie Jeep pick-up, in 2019
gefotografeerd en goed
gerestaureerd.
Een
Jeep FC (Forward Control), geïntroduceerd in 1956 en een Wagoneer,
gemaakt tussen 1963 en 1983.
Een Jeep Wagoneer uit
1983, nog volop in bedrijf in 2021.
Jeep
werd leverancier van SUV's, zoals zovele andere merken.

Brochure van de Cherokee jaargang 1980.

Folders van de Pick-up en Truck van begin jaren tachtig.

De brochures leggen veel nadruk op de veelzijdigheid: de Jeep voor werk
en vrije tijd.

Een
brochure uit 1985 met de CJ, de Scrambler en
grote Pickup.

In diezelfde periode kregen de Cherokee en Wagoneer een geheel nieuwe
opzet.
Merknamen
In de tachtig jaar van het bestaan heeft Jeep bij verschillende eigenaren
onderdak gevonden. Het oermodel is, zoals hierboven uitgelegd, door
Willys-Overland ontwikkeld en verkocht.
In 1953 neemt Kaiser Motors het bedrijf over. De nieuwe
onderneming heet tot 1963 Willys Motors, waarna de naam verandert in Kaiser-Jeep. Ondanks de kwaliteiten van de terreinwagens blijkt de Jeep-divisie
verliesgevend. American Motors denkt het beter te kunnen doen en neemt Jeep in
1970 onder zijn hoede. Binnen het concern wordt er een afzonderlijke divisie
voor opgericht, AM General, de ontwikkelaar van de Humvee, de legerversie van de
latere Hummer. Eind jaren zeventig krijgt Renault zeggenschap binnen AMC. In die
periode ontstaat de Jeep Cherokee met zelfdragende carrosserie. De SUV (Sports
Utility Vehicle) begint aan een opmars. In 1987 is er opnieuw een overname. AMC
komt in handen van Chrysler dat alle modellen en merknamen schrapt,
behalve Jeep. In 1998 volgt dan de fusie tussen Daimler-Benz en Chrysler, eindigend
in een scheiding in 2007. Twee jaar later komt samenwerking met Fiat in beeld,
wat in 2014 leidt tot het samensmelten van beide ondernemingen. Het zo ontstane
concern FCA fuseert begin 2021 met de Peugeot-groep (PSA). Stellantis is nu het
nieuwe thuis voor Jeep.

Een
brochure van de Wagoneer uit 1965 van Kaiser-Jeep.

In die tijd werden er tekeningen in plaats van foto's gebruikt.

In 1975
staat het beeldmerk van American Motors op de brochures.

Brochures van de Cherokee en Wagoneer (1975).
Vaandeldrager
In al die jaren blijft Jeep een model produceren
dat zijn oorsprong vindt in de oer-Jeep, eerst de CJ, later de Wrangler. De
vergelijking betreft vooral het uiterlijk en de terreinkwaliteiten. Deze Jeep is
de vaandeldrager van het merk.
Hoewel de historie duidelijk is, blijft het ontstaan van de naam Jeep een
vraagteken. Er doen
verschillende verhalen de ronde. Er is geen bewijs wat correct is.
Een veelgehoorde verklaring wijst op de
omzetting van de klank van de afkorting GP (General Purpuse) in letters: zjie
pie, al snel vervormd tot zjiep. Een
andere is, dat de wagen als troetelnaam die van de stripfiguur Eugene the Jeep
kreeg, een alleskunner. Wat in elk geval juist is: de 80e verjaardag.
■

De
Wrangler volgde de CJ op als vaandeldrager voor gebruik op en buiten de
gebaande paden.
Modellen van de moderne tijd: Renegate, Compass en Grand Cherokee.
De
nieuwste Wrangler.
De Jeep
werd zo'n karakteristieke verschijning dat het model zelfs een
speeltoestel in de speeltuin werd.
A.
Prototypen en voorserie 70 stuks
 |
|
American Bantam
|
 |
|
Willys Quad
|
 |
|
Ford Pygmy
|
B.
Overheidsopdracht voor testserie van 1500 stuks
 |
|
American Bantam
40BRC
|
 |
|
Willys MA
|
 |
|
Ford GP
|
C.
Vervolgopdracht voor 16.000 exemplaren
 |
|
Willys MB
vroege versie
|
D.
Massaproductie: Willys MB en Ford GPW (standaard-Jeep)
 |
|
Willys MB
|
 |
|
Ford GPW
|
E.
Afgeleid model: Ford GPA
 |
|
Ford GPA
amfibie
|
 |
|
CJ2-A
1945
|
 |
|
CJ3-B
1953
|
 |
|
CJ5
1955
|
 |
|
CJ7
1977
|
 |
|
Wrangler
1987
|
 |
|
Wrangler
1997
|
 |
|
Wrangler
1997
Gezien in Valley of Fire
National Park (USA)
|
|
 |
|
Wrangler
2007
|
 |
|
Wrangler
2007
Een luxe vierdeurs versie
in een passend decor.
Gezien in
Bryce National Park (USA)
|
|
|
 |
|
Wrangler
2018
|
Afgeleide modellen
Jeep bracht naast het 'oermodel' ook vele andere
typen op de markt. Hieronder een kleine greep uit het aanbod.
 |
|
Wagon
1946
|
 |
|
Panel van
1946
|
 |
|
Jeepster
1948
|
 |
|
Pick-up
1954
|
 |
|
DJ-Dispatcher
1955
|
 |
|
FC-170
1957
|
|
 |
|
Gladiator
1963
|
|
 |
|
Wagoneer
1963
|
 |
|
Jeepster
1967
|
 |
|
Wagoneer
1978
|
Bewaard voor het nageslacht |
De Jeep kent, net als andere
oldtimers, liefhebbers die oude auto's bewaren, opknappen en voor
het nageslacht bewaren.
Ook is de wagen inmiddels een museumstuk.
Een aantal voorbeelden:
 |
|
American Bantam
BRC-40
Tweede prototype van
American Bantam, in
dit geval met vierwiel-
besturing.
Gezien in
Gilmore Car Museum
Hickery Corners (USA)
2022 |
 |
|
Ford GP
Geproduceerd door Ford
in opdracht van de
Amerikaanse overheid in
1941. Als standaard-
model werd echter gekozen
voor de Willys.
Gezien bij
Concours d'Elégance
Apeldoorn
2016 |
 |
|
Willys MA
In 1941 gebouwd, beperkte
serie voordat de standaard-
Jeep werd ingevoerd. Die
verschilde op punten wel
van deze versie.
Gezien bij
Concours d'Elégance
Apeldoorn
2016 |
 |
|
Willys CJ2/CJ3
Chassis CJ-2A
Carrosserie: CJ-3A
Gezien in Paleis Het Loo
Apeldoorn
2016
|
|
 |
|
Willys MB
Opmerkelijk detail:
de lange antenne.
Gezien bij Oldtimerdag
Zoetermeer
2009
|
 |
|
Willys MB
Dezelfde auto als boven.
|
 |
|
Willys MB
Nogmaals deze auto.
|
 |
|
Willys MB
In 2010 stond deze
auto te koop voor
€ 24.000,-
Gezien bij
Meilenwerk
Düsseldorf
2010
|
 |
|
Willys MB
Gezien in voormalig
Walter P. Chrysler Museum
Auburn Hills (USA)
2010
|
 |
|
Willys MB
Nog een foto van de
opstelling in het (niet
meer bestaande) museum.
|
 |
|
Willys MB
Een Jeep
zoals gebruikt
door
het Nederlandse leger.
Gezien in
Nationaal Militair Museum
Soest
2015
|
|
 |
|
Willys MB
Gezien in
Louwman Museum
Den Haag
2012
|
 |
|
Willys MB
Gezien in
National Motor Museum
Beaulieu (Engeland)
2005
|
 |
|
Willys MB
Gezien in
Autoworld
Brussel (België)
2011
|
 |
|
Ford GPW
Gezien bij
Oldtimerdag
Zoetermeer
2010
|
 |
|
Ford GPW
Ford zette in het
begin de merknaam
op het achterpaneel.
De Amerikaanse
overheid verbood
dat al snel.
|
 |
|
Ford GPW
Gezien bij
Ginkelse Heide
2019
|
 |
|
Ford GPA
Gezien bij
Concours d'Elégance
Apeldoorn
2017
|
|
|
 |
|
Willys MB
Gezien in
Toyota
Automobile Museum
Nagakute (Japan)
2016
|
 |
|
Willys MB
Replica van een op zes
wielen aangedreven Jeep
waarvan er 24 zijn
gemaakt.
Gezien bij
Concours d'Elégance
Apeldoorn
2016
|
 |
|
Willys MB / Nekaf
De oorspronkelijke Jeep
(vooraan) met de daarvan
afgeleide naoorlogse
modellen.
Gezien bij
Concours d'Elégance
Apeldoorn
2016
|
 |
|
Willys / Nekaf
Een in Rotterdam bij Nekaf
voor het Nederlandse leger
geassembleerde Willys,
bouwjaar 1960, met (niet
originele) Amerikaanse
beschildering.
Gezien bij
Oldtimerbijeenkomst
Den Haag
|
 |
|
Willys / Nekaf
Door het Nederlandse
leger gebruikt bij
UN-activiteiten.
Gezien in
Nationaal Militair Museum
Soest
2015
|
 |
|
Willys / Nekaf
Ambulance-uitvoering.
Gezien in
Nationaal Militair Museum
Soest
2015
|
|
|
 |
|
Hotchkiss-Willys
In Frankrijk door
Hotchkiss in licentie
gebouwde Jeep.
De Jeep werd ook voor
civiele doeleinden ingezet.
Gezien in
Musée d'Automobiles
Reims
2020
|
 |
|
Jeep CJ5
De Jeep ontwikkelde
zich als vrijetijdsvoertuig.
In 1973 bood fabrikant
AMC deze versie aan
als Super Jeep.
Gezien in
Petersen Automotive Museum
Los Angeles (USA)
2018
|
 |
|
Willys / Nekaf
Een Nekaf uit 1955
stond aan de basis
van deze aangepaste
versie.
Gezien bij
Oldtimerdag
Zoetermeer
2018
|
 |
|
Jeep CJ7
Deze auto is van 1984.
Gezien bij
Oldtimerdag
Zoetermeer
2018
|
|
 |
|
Willys Jeepster
Gezien in voormalig
Walter P. Chrysler Museum
Auburn Hills (USA)
2010
|
 |
|
Jeep Pick-up
Gezien in
Chester (Vermont), USA
2018
|
 |
|
Jeep Wagon
Gezien bij
Concours d'Elégance
Apeldoorn
2012
|
 |
|
Jeep Panel Van
Gezien in
Bishop (California), USA
2018
|
 |
|
Jeep DJ-5
Het Amerikaanse postbedrijf
maakte jarenlang gebruik
van een aangepaste Jeep
voor het afleveren van post.
Gezien in
Studebaker National Museum
South Bend (Indiana), USA
2022
|
 |
|
Jeep Wagoneer
Gezien in Den Haag
2021
|
|
|
 |
|
Jeep Grand Wagoneer
Gezien in Den Haag
|
 |
|
Jeep Grand Wagoneer
Een verlengde Wagoneer
met zes deuren.
Gezien in
Louwman Collectie
Raamsdonksveer
2017
|
|
Van
Willys Quad tot Jeep Wrangler |

Huidige generatie Jeep Wrangler en Gladiator
|
 |
|
Wrangler 4-deurs
Het nieuwste model van de
Wrangler, waarin de oervorm
nog enigszins is te herkennen.
Gezien bij
Autobedrijf Stephens
Bennington (Vermont), USA
2019
|
 |
|
Wrangler 4-deurs
|
 |
|
Gladiator
bij dezelfde dealer.
|
 |
|
Gladiator
ook
bij dezelfde dealer.
|
 |
|
Gladiator
|
|
 |
|
Gladiator
|
|
|
|
Volkswagen / Porsche / DKW |
Als Duitse
tegenhangers van de Amerikaanse Jeep waren er de Kübelwagens, van onder meer DKW,
Wanderer en de KdF-fabriek, de latere Volkswagen. Daarvan was ook de Schwimmwagen
afgeleid. Beide gebaseerd op het onderstel van de Volkswagen Kever, dus met de
luchtgekoelde motor achterin. Ze werden in veel geringere aantallen gemaakt,
respectievelijk bijna 50.000 en ruim 14.000 stuks.
Na de Tweede Wereldoorlog maakte Volkswagen voor het Duitse leger de
Iltis, voorafgegaan door de DKW Munga, die ook door het Nederlandse
leger werd ingezet. In een competitie voor het Duitse leger werd de
Munga verkozen boven de Porsche 597.
 |
|
KdF-Kübelwagen
Archieffoto |
 |
|
KdF-Kübelwagen
Gezien in
Volkswagen-museum
Wolfsburg
|
|
 |
|
KdF-übelwagen
Gezien in
Autoworld
Brussel |
 |
|
KdF-Kübelwagen
Gezien bij
Manifestatie Volkswagen
Den Haag
2014 |
 |
|
DKW Kübelwagen
Gezien in
August Horch Museum
Zwickau
2019 |
 |
|
Wanderer Kübelwagen
Gezien in
August Horch Museum
Zwickau
2019 |
|
|
 |
|
KdF-Schwimmwagen
Archieffoto
|
 |
|
KdF-Schwimmwagen
Gezien in
Volkswagen-museum
Wolfsburg
|
 |
|
KdF-Schwimmwagen
Gezien in
Louwman Museum
Den Haag
2014
|
 |
|
KdF-Schwimmwagen
Gezien in
Technik Museum
Speyer
2011
|
 |
|
KdF-Schwimmwagen
Gezien in
EFA-Museum
Amerang
2011
|
 |
|
Porsche 597 Jagdwagen
Gezien in
Porsche Museum
Stuttgart
2009
|
|
 |
|
DKW Munga
Gezien in
Zylinderhaus
Bernkastel-Kues
2018
|
 |
|
Volkswagen Iltis
(foto: Stahlkocher)
|
Goed
voorbeeld doet goed volgen |
De Amerikaanse
Jeep was een goed voorbeeld voor andere fabrikanten om in de naoorlogse periode
een soortgelijke auto te ontwikkelen. De meest bekende daarvan zijn de Britse
Land-Rover en Japanse Toyota Land Cruiser. Andere Japanse fabrikanten
volgden, waardoor de terreinwagen zich ontwikkelde tot SUV.
 |
|
Land Rover Series 1
Gezien bij
Tentoonstelling So British!
Autoworld
Brussel (België)
2020
|
 |
|
Land Rover Series 1
Gezien bij
Techno Classica
Essen (Duitsland)
2019
|
 |
|
Minerva
De Belgische fabrikant
Minerva bouwde de
Land-Rover in licentie,
maar met een afwijkend
uiterlijk.
Gezien bij
Oldtimerdag Zoetermeer
2010
|
 |
|
Land Rover
Voor het
leger werd deze
afwijkende Land-Rover
geproduceerd, de
Light Weight.
Gezien in Zoetermeer
|
 |
|
Land Rover
De laatste Defender die
is afgeleid van het oermodel,
als Brits legervoertuig.
Gezien in Edinburgh Castle
2014
|
 |
|
Toyota Land Cruiser
FJ25L
Het eerste type van de
Land Cruiser dat in grote
aantallen werd geëxporteerd.
De auto is van 1956.
Gezien in
Toyota Automobile Museum
Nagakute (Japan)
2016
|
 |
|
Toyota Land Cruiser
FJ25
Gezien in
Louwman's Toyota World
Raamsdonksveer
2017
|
 |
|
Toyota Land Cruiser
J40
Gezien in
Louwman's Toyota World
Raamsdonksveer
2014
|
 |
|
Toyota Land Cruiser
J40
Gezien bij
Classic Park
Boxtel
|
|
|
 |
|
Toyota Land Cruiser
J40 Wagon
Gezien in Den Haag
|
 |
|
Toyota Land Cruiser
Station Wagon
Gezien in
Louwman's Toyota World
Raamsdonksveer
2014
|
|