Fusie als ruilbeurs voor grote mannen  

Op het aandeel DaimlerChrysler staan drie portretten. Het Chryslermuseum in Amerika heeft een schitterende replica van de eerste Benz. En in de concernbenaming is Benz verdwenen. Er is een samenhang tussen deze drie constateringen. Ze zijn het resultaat van een ruil door ‘grote mannen’. Topindustriëlen die het uitruilen van met emoties beladen onderwerpen gebruiken om hun machtspositie tijdens een fusieproces duidelijk te maken. Achter deze simpele feiten ligt een wereld van bikkelhard zakelijk onderhandelen.  

Foto’s van Gottlieb Daimler, Karl Benz en Walter P. Chrysler – in die volgorde van links naar rechts – sieren het aandeel DaimlerChrysler. De keuze voor de portretten van juist deze drie mannen is geen kwestie van een aardige vormgeving van het waardepapier. Zeker niet. Het is een uiting van de overheersende macht van Daimler-Benz-topman Jürgen Schrempp in de onderhandelingen met collega, maar bij tijd en wijle ook opponent, Bob Eaton van Chrysler. Aan het einde van het fusieproces is de vormgeving van het aandeel één van de gesprekspunten tussen beiden. Eaton wil de foto’s van Daimler, Chrysler en de gebroeders Dodge op het aandeel van de toekomstige fusieonderneming. Dat is tegen het zere been van Schrempp. Hij heeft Benz eerder al moeten opofferen bij de naamgeving van het bedrijf. De gemoederen lopen hoog op over zoiets ogenschijnlijk onbelangrijks als het uiterlijk van het aandeel. Vermoedelijk hebben veel aandeelhouders het waardepapier nog nooit in handen gehad. Maar de symboolwerking ervan is belangrijk en duidt de machtsverhoudingen aan.
De onenigheid wordt beslecht als Schrempp aan Eaton een schitterende replica aanbiedt van de eerste Benz-automobiel uit 1886. Daarmee krijgt hij een pronkstuk voor het Chryslermuseum in Auburn Hills in Amerika, de thuisbasis van Chrysler. De gebroeders Dodge blijven enkel in herinnering door de gelijknamige auto’s.
Wie de emoties en de strijd om de zeggenschap terzijde schuift, constateert droogjes dat de mannen met grote ego’s tijdens de fusieruilbeurs hun fotootje en antieke auto hebben ingebracht.  

Heftig meningsverschil
Het lot van Dodge is ook voor Benz weggelegd. En dat nog wel ondanks de afspraak bij de fusie van Daimler en Benz in 1926 dat de naam altijd onderdeel zal blijven uitmaken van de fabrieksbenaming. Niemand kon toen bedenken dat de naam ruim zeventig jaar later inzet is van een heftig meningsverschil.
De kwestie van de naamgeving van de nieuwe onderneming komt pas laat in het fusieproces aan de orde. De structuur van het bedrijf, het aantal leden van de Raad van Bestuur, de positie van de beide topmannen en de vestigingsplaats van het concern zijn al uitonderhandeld. De als ‘fusie van gelijken’ aangekondigde samenwerking lijkt daarbij meer op een overname. In de Raad van Bestuur hebben de Duitsers een meerderheid en de nieuwe transatlantische onderneming wordt in Duitsland gevestigd (nadat Amerika of een neutraal land – waarbij nadrukkelijk naar Nederland is gekeken – zijn afgevallen).
Eaton kan als eerste onderhandelaar niet terugkeren naar zijn Amerikaanse achterban als de naam van de onderneming niet begint met die van de Amerikaanse partner. Chrysler-Daimler-Benz stelt hij voor. Voor Schrempp is dat onverteerbaar. Hij maakt er zelfs een halszaak van. Daimler móet voorop staan. Zo niet, dan zal de fusie niet doorgaan. Hij speculeert erop dat de Amerikanen het daarop niet willen laten aankomen. Daimler-Chrysler-Benz is wat hem betreft één van de mogelijkheden. Uiteindelijk wordt een compromis gevonden. Of juister gezegd : drukt Schrempp de naam DaimlerChrysler door. Hij zegt daarbij met veel pijn in het hart afscheid te nemen van Benz, omdat deze voorvader van het concern juist – anders dan Daimler – uit zijn geboortestreek kwam.
De Amerikanen hebben ook het nakijken bij de huisstijl. Zonder overleg hebben de Duitsers de vormgeving al uitgewerkt: blauwe letters op een grijze achtergrond. Hetzelfde als bij Daimler-Benz. Niets voor niets echter, ook niet tussen grote mannen. In ruil krijgt Chrysler een extra zetel in de Raad van Bestuur, zodat alle voormalige Chrysler-bestuurders een plaats behouden in de nieuwe onderneming.  

Economische betekenis
Tot op de dag van vandaag zijn deze anekdotes van grote economische betekenis. Het machtsspel van de Duitsers, Schrempp voorop, is Amerikaanse aandeelhouders in het verkeerde keelgat geschoten. Anders dan voorgespiegeld is nooit sprake geweest van een gelijkwaardige fusie, beweren zij. En dat heeft de koers van de aandelen destijds beïnvloed en daarmee hun inkomsten. Het juridisch gevecht hierover is momenteel één van de (vele) blokken aan het been van Schrempp. Het gevecht om de foto’s op de aandelen en de naam van het bedrijf heeft hij gewonnen. Deze strijd is echter nog niet gestreden. ■

Dit artikel is gebaseerd op het boek Wheels on Fire (Duitse vertaling Die Stunde des Strategen) van journalist David Waller, handelend over Jürgen Schrempp, met name tijdens de fusie Daimler-Benz en Chrysler. 

JULI 2008
De fusie tussen Daimler-Benz en Chrysler is op een mislukking uitgelopen. In 2007 heeft de nieuwe topman Dieter Zetsche besloten het Amerikaanse onderdeel van het bedrijf over te doen aan een investeringsmaatschappij. Het nieuwe bedrijf heet Daimler AG.
De naam Benz is dus definitief uit de concernnaam verdwenen. 
Over de rol van Schrempp zijn inmiddels publicaties verschenen die veel minder positief voor hem uitpakken dat de uitgave van Waller.
► Vallende sterren stralen niet