De miskenning van een voorloper

Als het prototype van een hybride auto in 1974 wat serieuzer was genomen, had de Amerikaanse auto-industrie misschien wel een ongekende voorsprong op de rest van de wereld kunnen nemen. Maar het idee van een buitenstaander werd namens de overheid terzijde geschoven als niet interessant genoeg om er aandacht of geld aan te besteden. Uitvinder Victor Wouk kreeg als vader van de hybride auto pas vele jaren later gelijk. Een goed idee kwam op het verkeerde moment. De visionair werd niet (h)erkend.

Toyota's nieuwste hybride-modellen, de Prius V en een studie van de Prius C (foto's: Toyota).

Tijdens de Detroit Motor Show in januari 2011 presenteert Toyota de Prius V, een nieuwe versie van zijn succesmodel Prius. De V staat voor Versatility (veelzijdigheid): het nieuwe model is een kruising tussen een stationcar en ruimtewagen. Op de show staat ook het studiemodel Prius C, een compact model, gericht op jonge mensen. Als vierde variant is er de ‘plug in’-Prius, een versie met een elektromotor die je via het stopcontact oplaadt. Prius wordt een familienaam, laat Toyota weten. Samen met landgenoot Honda is het merk voorloper op het gebied van hybride technologie, de combinatie van een verbrandingsmotor met een elektromotor.

Toevallig
De presentatie van de noviteiten in Detroit is niet toevallig. Hoewel in Amerika de benzineslurpers nog altijd de verkoopranglijsten aanvoeren, zijn zuinige modellen die weinig vervuilen in een paar jaar tijd populair geworden. Nu wel. Het is de weerspiegeling van een wereldwijde trend. In september 2010 bereikte Toyota de mijlpaal van twee miljoen geproduceerde exemplaren van de Prius. De opmars van de hybride-auto lijkt niet te stuiten, al zijn Nissan en Renault met volledig elektrische auto’s bezig met een inhaalslag. De Amerikanen moeten nu alle moeite doen het been bij te trekken, terwijl ze bijna dertig jaar geleden een voorsprong hadden kunnen nemen. Toen had niemand belangstelling. Zelfs niet het instituut dat als doelstelling had milieuvriendelijke vormen van vervoer te helpen ontwikkelen.
 

Wouk gebruikte de Wankelmotor van Mazda omdat deze zo mooi compact was.

Prototype
In 1974 presenteert uitvinder, technicus en zakenman Victor Wouk het prototype van een bijzondere auto die hij samen met zijn compagnon Charlie Rosen heeft ontwikkeld. Aan de buitenkant is het een gewone Buick Skylark. Onderhuids is de auto allerminst alledaags. Voor de aandrijving zorgt de combinatie van een verbrandings- en elektromotor. Vandaag de dag noem je dat een hybride. De benzinemotor is een rotatiemotor (Wankelmotor) van Mazda. Wouk heeft hiervoor gekozen omdat deze door zijn geringe afmetingen samen met de elektromotor onder de kap van de Buick past. Vergeleken met een gemiddelde andere auto gebruikt de wagen de helft minder brandstof en vervuilt hij 90 procent minder. De kip met de gouden eieren krijgt echter geen ruimte voor een gezond leven. Overheid noch bedrijfsleven hebben belangstelling voor zo’n halfbakken oplossing.

Wasserij
Victor Wouk is zoon van Joodse immigranten in New York en wordt in 1919 geboren. Hij studeert elektrotechniek aan de Columbia Universiteit in Manhattan, waar hij in 1939 afstudeert. In plaats van de wasserij van zijn vader over te nemen, volgt hij een vervolgopleiding aan het California Institute of Technology in Pasadena. Hij wordt specialist in statische elektriciteit. In de oorlog werkt hij als één van vele wetenschappers aan de ontwikkeling van de atoombom. Na de oorlog zet hij verschillende bedrijven op die een vinding doorontwikkelen tot commercieel product. Elektriciteit is daarbij altijd de rode draad. In 1962 krijgt hij een baan aangeboden bij Motorola om een project voor de ontwikkeling van een elektrische auto vlot te trekken. Zo’n auto moet het antwoord zijn op de smog-problematiek van vele Amerikaanse steden. De accu is echter het struikelblok. Topsnelheid en actieradius zijn veel te gering voor alledaags gebruik. De experimentele auto blijkt slechts geschikt als museumstuk.

Clean Air
Intussen is er wetgeving gekomen die autofabrikanten dwingt tot schonere auto’s. De Environmental Protection Agency moet helpen dat doel te bereiken. Dat leidt in 1970 tot de Clean Air Act. Binnen zes jaar moet de luchtvervuiling door auto’s met 90% zijn teruggedrongen, een zeer ambitieus streven. Terwijl de politiek verwacht dat elektrische auto’s het antwoord zullen zijn, gelooft Wouk meer in hybride oplossingen. Hij denkt niet dat het accuprobleem in korte tijd zal zijn opgelost. Om de ontwikkeling van schone auto’s te stimuleren, lanceert de EPA het Federal Clear Car Incentive Program. Er is geld beschikbaar voor bedrijven die met een prototype bewijzen aan de eisen te voldoen.

Schulden
Wouk richt samen met Rosen, ondersteund door vrienden en familie, een bedrijf op en steekt zich voor 300.000 dollar in de schulden. Petro-Electric Motors Ltd is geboren. De EPA erkent de hybride techniek als mogelijkheid voor financiële ondersteuning. Als het bedrijf erin slaagt een prototype te ontwikkelen dat aan de eisen voldoet, is er geld beschikbaar voor een serie van tien auto’s die in de praktijk zullen worden getest. Als die testen succesvol verlopen, mogen er op kosten van de overheid 350 auto’s worden gebouwd. Daarmee kunnen de investeringskosten worden terugverdiend. Het project is minder succesvol dan gedacht. Geen enkele autofabrikant doet mee. Tegen de tijd dat Wouk zijn prototype gereed heeft, zijn alle andere deelnemers al afgehaakt. Dat lijkt gunstig, maar is het niet.

Druk
De EPA maakt duidelijk het project te willen stopzetten en is niet eens bereid het prototype te testen. Na enige druk gebeurt dat toch. Wouk presenteert zijn werk aan Eric Stork van de EPA. Hij ziet niets in de techniek en is niet geïnteresseerd. Stork gebruikt al zijn energie en macht om de gevestigde autofabrikanten op de knieën te krijgen. Dat is veel interessanter dan aandacht te besteden aan een buitenstaander. Hoewel de gemodificeerde Buick aan de eisen voldoet, wordt meteen duidelijk dat van een vervolg geen sprake zal zijn. Stork gelooft namelijk niet in massaproductie door de bestaande auto-industrie en wil geen geld spenderen aan een bedrijf buiten de sector. In 1976 is Wouk gedwongen de stekker uit het project te trekken. Er is geen geld voor een vervolg.
 

Tussen 1996 en 1999 maakte General Motors een elektrische auto, de EV-1. Er kwam geen vervolg. 

Experiment
Twintig jaar later brengt General Motors een volledig elektrische auto op de markt, de EV-1. Het is een experiment dat na drie jaar wordt stopgezet, ook al zijn de gebruikers enthousiast. De Amerikaanse auto-industrie houdt het bij de traditionele verbrandingsmotor. Critici beweren dat dit gebeurt onder druk van de olie-industrie. Alleen het Japanse Toyota werkt tegen de verdrukking in aan de ontwikkeling van een hybride auto. In 1997 komt de eerste Prius op de markt in Japan. Vier jaar later start de export naar Amerika. De rest van de geschiedenis is bekend.

Energiek
Door de jaren heen is Wouk blijven geloven in zijn oplossing en zijn ideeën energiek blijven uitdragen. Hij schrijft er vele artikelen en verhalen over. Om zijn gelijk te onderstrepen, rijdt hij begin deze eeuw als één van de eersten met een Toyota Prius door de straten van New York. In 2005 overlijdt hij aan kanker, 86 jaar oud.
Het verhaal over Wouk als vader van de hybride auto is opgetekend in een aardig, eenvoudig geschreven jeugdboek. Ik kocht het op een opmerkelijke plaats, de souvenirwinkel bij de watervallen van Niagara in Canada. Naast alle toeristische zaken als vlaggetjes, mokken, ansichtkaarten, pennen, speelgoed en snoepwaar was er een hoekje ingericht met ‘groene producten’. Wouk zou trots zijn geweest op die plek. Toch nog erkenning! ■
 

Victor Wouk
The Father of the Hybrid Car
Sean Callery
Uitg. Crabtree Publishing Company, 2009
ISBN 978-0-7787-4677-5