Wiedekings opvattingen Anders ist besser, ein Versuch über neue Wege in Wirtschaft und Politik - Wendelin Wiedeking   ●  Het afwijkende denken van Porsches topman ●  Kritiek op de aandeelhouderswaarde als maatstaf ●  Duitsland als productieland ●  De omslag van verlieslijdend naar winstgevend bedrijf   februari 2008, aanvullingen juli 2008, oktober 2008, mei 2009, juni 2009, juli 2009, november 2009, januari 2010

Een dwarsligger aan de top

Porsche geldt vandaag de dag in de (auto)wereld als een uiterst succesvol, winstgevend bedrijf met een dijk van een imago. Goed vijftien jaar geleden was dat wel anders: het bedrijf in Stuttgart-Zuffenhausen stond aan de rand van de afgrond. De ommekeer is voor een groot deel te danken aan bestuursvoorzitter Wiedeking. Hij leidt zijn bedrijf tegen vele heersende opvattingen in.

Drie opmerkelijke feiten.
Eén: Porsche wijst een bedrag van 50 miljoen aan staatssteun af die het kon krijgen bij de bouw van een nieuwe fabriek in het Oost-Duitse Leipzig.
Twee: Porsche weigert in te stemmen met de beursverplichting tot publicatie van kwartaalcijfers.
Drie: Porsche steekt in 2006 een groot deel van zijn vermogen in het veel grotere Volkswagen.
De naam achter deze bijzondere besluiten is die van Wendelin Wiedeking, sinds 1992 topman van de Zuid-Duitse sportwagenfabrikant. Hij houdt er bijzondere opvattingen op na en gaat daarmee dwars tegen een aantal heersende managementopvattingen in. De waardeontwikkeling van het merk Porsche staat aan zijn zijde. Toen hij aantrad was iedereen ervan overtuigd dat de sportwagenfabrikant spoedig zijn zelfstandigheid zou verliezen of zelfs zou omvallen. Nu is het één van de meest florerende autobedrijven ter wereld en de grootste aandeelhouder van Europa’s leidende autofabrikant Volkswagen.
Wiedeking heeft zijn opvattingen te boek gesteld in Anders ist besser. Na de gebonden versie verscheen eind 2007 de onverkorte pocketuitgave. Met een gemakkelijk leesbaar verhaal geeft hij onverbloemd zijn mening. 
 

Carrosseriebouw van de 911 in Stuttgart-Zuffenhausen (foto Porsche).

Veroordeling
Rode draad in het boek is de veroordeling van het huidige kortetermijndenken bij de beoordeling van bedrijven. Vandaar zijn hartgrondige verzet tegen de verplichting kwartaalcijfers te publiceren, ook al kwam zijn bedrijf daardoor op het strafbankje van de beurs. Strategie gaat over de lange termijn. En alleen een bedrijf met de juiste strategie heeft op termijn reden van bestaan.
Ongekend fel fulmineert Wiedeking tegen de aandeelhouderswaarde als maatstaf voor het succes van een onderneming. De beloning van topmensen moet dan ook niet gekoppeld zijn aan de beurswaarde. Optieregelingen kennen in zijn ogen geen genade. Zo’n systeem leidt tot een cultuur van zelfverrijking, oppoetsen van waarheden en uiteindelijk tot een frauduleuze weergave van zaken. De vele schandalen van de afgelopen jaren hebben het bewezen. Je zou bijna denken dat het een pleidooi is van een vakbondman, maar ze komen echt van een grootindustrieel. Oude waarden moeten nieuw leven ingeblazen worden. De geloofwaardigheid van ondernemingen staat op het spel. Hij vindt het niet deugen als bedrijven tegelijkertijd grote winsten bekend maken en in één adem de noodzaak van verdere personeelsinkrimping. Het is niet te verkopen om loonmatiging te prediken en de inkomens van de top excessief te zien groeien.
 

Eindmontage van de Porsche Cayenne in de fabriek in Dresden (foto Porsche).

Managementopvatting
Wiedeking zet zich ook af tegen de heersende managementopvatting dat “steeds groter groeien” de enige weg naar de toekomst is. Juist middelgrote familiebedrijven die luisteren naar de klant en niet naar de aandeelhouders, zijn succesvol. Het langetermijnbeleid moet leidend zijn, meent hij. De onderneming moet altijd centraal staat. In de volgorde van belangrijkheid staat de klant voorop, dan volgen de medewerkers, de toeleveranciers en pas op de vierde plaats de aandeelhouders.
Verzet is er ook tegen het idee dat Duitsland heeft afgedaan als productieland. Hij veroordeelt bedrijven die onder het mom van lagere loonkosten uitwijken naar het buitenland. Made in Germany is een waarde die Duitsers meer zouden moeten koesteren. Voor een onderneming en een ondernemer is de betrokkenheid met de samenleving onontbeerlijk. Hij zet vraagtekens bij de argumentatie dat globalisering een bedrijf dwingt zich daar te vestigen waar de kosten het laagst zijn. Een Duits bedrijf hoort in Duitsland en moet volgens de Duitse normen bijdragen aan de samenleving en er geen probleem van maken dat het belasting moet betalen. Om de positie van zowel zijn eigen bedrijf als die van Volkswagen voor de toekomst zeker te stellen, besloot Porsche in 2006 grootaandeelhouder van het Wolfsburgse bedrijf te worden. De bedrijven werkten al nauw samen, bijvoorbeeld bij de ontwikkeling en productie van de Porsche Cayenne. Analisten en banken verklaarden alle betrokken voor gek. Op de bestuursvoorzitter in Stuttgart-Zuffenhausen maakte dat weinig indruk. Al toen hij op de basisschool zat, koos hij voor ongebruikelijke wegen.
 

Eindmontage van de 911 in Stuttgart-Zuffenhausen (foto Porsche).

Politiek
Trots op Duitsland wil niet zeggen dat Wiedeking geen forse kritiek heeft, met name op de politiek. Integendeel. De gelaagde bestuursstructuur in Duitsland zorgt voor stroperigheid en het uit de weg gaan van noodzakelijke beslissingen. Hij bepleit een binnenlandse hervorming met onder meer een verkleining van het aantal deelstaten. Verder moet de politiek veel meer werk maken van investeringen. Er wordt teveel geconsumeerd. Geen enkel goed woord heeft hij over voor subsidies. Daar moet fors het mes in. Het subsidiëren van investeringen door winstgevende autofabrieken is een voorbeeld van slecht gebruik van gemeenschapsgeld. Zonder namen te noemen, duidt hij op de staatssteun voor BMW bij de vestiging van de nieuwe fabriek in Leipzig, vlak bij die van Porsche.
Wiedeking vindt geloofwaardigheid van groot belang. Hij verhult niet dat zijn besluit om af te zien van de overheidsgelden een forse interne discussie heeft opgeleverd. Een bedrag van tientallen miljoenen is ook voor Porsche geen kleinigheid.
 

De viermodelseries: van links naar rechts Boxster, 911, Cayman en Cayenne (foto Porsche).

Verliesgevend
Interessant is de beschrijving hoe hij in 1992 van het verliesgevende Porsche zonder toekomst een winstmakende, gezonde onderneming wist te maken. Hij verbloemt niet dat de invloed van Japanse deskundigen groot is geweest. Het productiesysteem van Toyota was zijn grote voorbeeld. Kwaliteitsborging, just in time, voorraadbeperking, voortdurende verbetering, betrokkenheid van medewerkers: in ’92 liep Porsche dertig jaar achter bij de Japanners. De omslag ging natuurlijk niet zonder slag of stoot. Na zijn aantreden moesten 2000 van de 8000 werknemers op zoek naar een andere werkgever. En iedereen die bleef moest zich aanpassen aan de nieuwe werkomstandigheden. Voor lange discussies was geen plaats. Een mooie anekdote is de wijze waarop de voorraadbeperking door de Japanners werd afgedwongen. Ze gaven Wiedeking een zaag waarmee hij de metershoge stellingen tot een maximale hoogte van 1,30 meter moest afzagen. Op die manier was er eenvoudigweg geen ruimte om te veel op te slaan.
Inmiddels heeft Porsche zijn eigen productiesysteem ontwikkeld waar anderen in de wereld van kunnen leren. Door Wiedekings dwarsheid staat hij nu wel aan de top. Dat critici menen dat hij zijn verhaal in het boek wel erg mooi schildert, zal hem weinig deren. Het levert in elk geval stof tot nadenken. ■

► Reisverslag Porsche-fabriek Leipzig in 2005
► Bezoek aan Porschemuseum in 2009

JULI 2008
Het Duitse blad Der Spiegel meldt op 26 juni 2008 dat Porsche dit boekjaar een winst verwacht te maken van 11 miljard euro bij een omzet van 8,6 miljard. Dat is een unieke situatie. Het grootste deel van de winst komt voort uit hogere koersen voor het aandeel Volkswagen en door andere transacties. Met het maken en verkopen van auto's behaalt het bedrijf naar verwachting een winst van 1,2 miljard euro.
Topman Wiedking profiteert van deze gunstige cijfers. Zijn salaris bedraagt circa 100 miljoen euro per jaar.
Eerder deze maand maakte Eurocommissaris Kroes bekend geen bezwaar te zien in overname van Volkswagen door Porsche. Porsche heeft al 31 procent van de aandelen Volkswagen in handen.

OKTOBER 2008
Porsche gaat voort met het kopen van aandelen Volkswagen om een meerderheidsbelang in de onderneming te verwerven. Porsche heeft op 26 oktober bekend gemaakt het aandelenbelang in Volkswagen volgend jaar tot 75% te willen vergroten. Op het moment van de verklaring heeft het bedrijf al 42,6% van de aandelen. Formeel is Volkswagen volgens de Duitse overnamewetgeving al een dochter van Porsche. De grens daarvoor ligt bij 35% van de aandelen.
Of Porsche ook daadwerkelijk de lakens kan uitdelen, hangt af van het voortbestaan van de Volkswagen-wet die de deelstaat Niedersachsen (voor 20% aandeelhouder) nog altijd een vetorecht geeft op cruciale beslissingen.
Bij dit alles speelt op de achtergrond een ruzie binnen de familie Porsche, weet het Financieele Dagblad op 26 september jl. te melden. “Wolfgang Porsche probeert met alle macht zijn neef Ferdinand Piëch uit de voorzittersstoel van de raad van commissarissen van VW te krijgen. Piëch zou namelijk Porsche-bestuursvoorzitter Wiedeking weg willen hebben. Die twee liggen elkaar niet en Piëch houdt Wiedeking verantwoordelijk voor de spanning tussen Porsche en VW”.

MEI 2009
Succes en mislukking kunnen dicht bij elkaar liggen en elkaar snel opvolgen. Door de kredietcrisis is het overnameplan van Wiedeking mislukt. Porsche heeft weliswaar 51% van de aandelen van Volkswagen, maar daar staat een enorme schuldenlast tegenover. De glans van Wiedeking is duidelijk afgenomen. Het machtsspel gaat verder en de rollen lijken omgedraaid. Volkswagen en Porsche onderhandelen over een samengaan, waarbij Porsche 'slechts' één van de merken van het concern zou worden. Als dat plan lukt, zal Wiedeking het veld ruimen, wordt algemeen aangenomen. Ferdinand Piëch heeft openlijk aangegeven niets in Wiedeking te zien. Zijn protégé Martin Winterkorn zou aan het vergrote concern leiding moeten geven.

JUNI 2009
Niets veranderlijker dan een manager in problemen. Waar Wiedeking in zijn boek staatssteun voor een commercieel bedrijf nog verafschuwt, klopt hij in juni 2009 aan bij de Duitse overheid voor steun. Die is nodig om de financieringsproblemen op te lossen. Het bedrijf vraagt om een krediet van 1,75 miljard euro. Oorzaak van de ontstane problemen zijn de schulden als gevolg van de leningen om Volkswagen over te nemen. Er is een schuldenlast van 9 miljard euro die zwaar weegt nu het bedrijf door de slechte markt geconfronteerd wordt door afzet- en winstvermindering. 
Daarnaast onderhandelt Porsche met het oliestaatje Qatar. Dat zou geïnteresseerd zijn in een kwart van de aandelen Porsche. Het blad Autoweek merkt op dat hiermee een einde is gekomen aan een lange traditie van de familie Porsche om buitenstaanders buiten de deur te houden. 

4 JULI 2009
Op 4 juli meldt Het Financieelde Dagblad op basis van berichten van persbureau Bloomberg dat de positie van Wiedeking wankel is geworden. De overheid is niet van plan steun te geven aan het bedrijf. Naarstig wordt gezocht naar andere oplossingen. Wiedekings wens Volkswagen over te nemen eindigde in een persoonlijk duel met Ferdinand Porsches kleinzoon Ferdinand Piëch, voorzitter van de Raad van Toezicht van Volkswagen. Dat duel wordt vermoedelijk in het voordeel van de laatste beslecht, verwachten analisten. Het bedrijf Porsche is door de strategie van Wiedeking in problemen gekomen.

23 JULI 2009
Aan het begin van de dag komt het bericht dat Volkswagen Porsche overneemt. De Raad van Toezicht van Volkswagen heeft dit besluit genomen, met op de achtergrond  de belangen van de families Porsche en Piëch. Wiedeking heeft de strijd met zijn rivaal Ferdinand Piëch verloren en is met onmiddellijke ingang opgestapt als CEO van Porsche. Ook financieel directeur Holger Härter is vertrokken. Beiden wordt verweten het bedrijf in problemen te hebben gebracht met hun wens het veel grotere Volkswagen in te lijven. Daarvoor stak Porsche zich te diep in de schulden. De overnameplannen dreigden het bedrijf Porsche in groot gevaar te brengen.
Daarnaast speelde de persoonlijke strijd tussen Wiedeking en Wolfgang Porsche enerzijds en Porsches neef Ferdinand Piëch anderzijds.
Voor Ferdinand Piëch, voorzitter van de Raad van Toezicht van Volkswagen, was de gedachte dat Volkswagen overgenomen zou worden door Porsche onuitstaanbaar. Hij heeft zich altijd verzet tegen die overname en wilde juist Porsche bij Volkswagen binnenloodsen. Hij heeft gewonnen. De sportwagenfabrikant uit Stuttgart wordt het tiende automerk binnen het concern, na Volkswagen, VW-bedrijfswagens, Audi, Škoda, Seat, Lamborghini, Bentley, Bugatti en Scania.
 

Het ANP meldt op 23 juli 2009 het volgende:

"STUTTGART - Met het opstappen van Porsche-topman Wendelin Wiedeking is de weg voor een samengaan van de Duitse sportautofabrikant met het veel grotere Volkswagen (VW) vrijgemaakt. Daarmee komt een einde aan een jarenlange machtstrijd tussen de twee. Porsche meldde donderdag dat Wiedeking en financieel directeur Holger Härter met onmiddellijke ingang zijn opgestapt. Volgens Porsche levert hun vertrek ‘een belangrijke bijdrage aan het oplossen van de situatie’. Volkswagen wil nu de activiteiten van Porsche overnemen en samenvoegen met de VW-groep. Met de overname zou een autogroep ontstaan met tien merken die onder leiding komt van Ferdinand Piëch, de man die nu de lakens lijkt uit te delen bij beide bedrijven. De eigenaren van het roemruchte sportautomerk, bestuurders en vakbondslieden bezworen donderdag dat Porsche een onafhankelijk bedrijf zal blijven. ‘Geloof me, de Porsche-mythe leeft en zal nooit vergaan’, zei aandeelhouder en miljardair Wolfgang Porsche.

Topman Wiedeking, die fel tegen een overname door VW was, wordt verantwoordelijk gehouden voor de mislukte poging van Porsche om VW over te nemen. Porsche stak zich daarbij diep in de schulden. De rollen zijn nu zo goed als omgedraaid; VW zou Porsche willen overnemen daarbij gesteund door kapitaal uit Qatar. Daarbij neemt de rijke Golfstaat 17 procent van de aandelen VW over.
Woensdag kwam de raad van commissarissen van Porsche bijeen om te praten over de toekomst van de sportwagenmaker. Tijdens de bijeenkomst, die 15 uur duurde, werd onder andere besloten 5 miljard euro extra kapitaal aan te trekken.

Wiedeking zal bij Porsche opgevolgd worden door Michael Macht, de huidige directeur productie bij het concern. Wiedeking krijgt 50 miljoen euro mee. Härter krijgt een gouden handdruk van 12,5 miljoen euro. Wiedeking geldt als een van de best betaalde managers ter wereld. Wiedeking, die sinds 1993 aan het roer stond bij Porsche, heeft zich met hand en tand verzet tegen een overname door VW. Hij draaide de rollen om en kocht meer dan de helft van de aandelen Volkswagen, met een optie om nog eens 20 procent van de VW-stukken in te lijven. Daarmee liep de schuld op tot meer dan 10 miljard euro. Wiedeking stak zich zo diep in de schulden dat hij moest aankloppen bij de Duitse overheid voor steun. Niet alleen Wiedeking heeft een overname door VW proberen te voorkomen. Ondernemingsraadvoorzitter Uwe Hück zinspeelde eerder deze week op stakingen als VW zich over de autoproducent ontfermt. ‘Een overname door VW brengt elfduizend arbeidsplaatsen in gevaar, alleen om de droom van de heer Piëch te vervullen.’ Werknemers van het chique Porsche zouden niet willen werken onder de leiding van een fabrikant die vooral bekend is van de Golfjes en de Polo's.
De details van de overname worden op 13 augustus bekendgemaakt, aldus VW."
 

In krantenkoppen is de hele geschiedenis van maanden samengevat.

NOVEMBER 2009
Het ANP meldt op 25 november 2009 dat de Duitse sportautoproducent Porsche verwacht in het huidige gebroken boekjaar 2009-2010 een verlies in de boeken te moeten zetten van minimaal 1 miljard euro, vooral door de mislukte plannen voor de overname van Volkswagen. Dat heeft financieel directeur van het bedrijf Hans Dieter Poetsch gezegd. Het wordt het tweede jaarlijkse miljardenverlies op rij. Over het boekjaar 2008-2009 leed Porsche een megaverlies voor belastingen van 4,4 miljard euro, zo maakte het concern eerder deze maand bekend. Porsche probeerde eerder Volkswagen in te lijven en kocht daarvoor een grote hoeveelheid aandelen VW op. Deze stukken zijn het afgelopen jaar zeer sterk in waarde gedaald, waardoor Porsche miljarden moet afschrijven.

JANUARI 2010
Vier Amerikaanse hedgefunds hebben het bedrijf Porsche en de oud-bestuurders Wiedeking en Haerter aangeklaagd en eisen een miljard dollar. Met de claim willen ze de verliezen compenseren die ze in 2009 opliepen nadat het aandeel Porsche tot ongekende hoogte steeg. De rechtbank in New York zal zich over de claim buigen en later dit jaar uitspraak doen.