Saab-overname

Trollhättan (S)


 
●  Het bijna einde en de redding van Saab
●  Achtergronden en historie van het merk
●  Ontwikkelingen van de laatste maanden
●  Analyse van de toekomst
●  Foto-overzicht van alle Saab-modellen

 
januari 2010, aanvullingen t/m maart 2010

De streep wordt weer uitgegumd

Ze stonden op het wensenlijstje: bezoeken aan de Saab-fabriek en het -museum in Trollhättan in Zweden. Op 18 december 2009 gaat er een streep doorheen. Saab houdt op te bestaan, maakt moeder General Motors wereldkundig. Alle onderhandelingen over een overname zijn mislukt. Direct na die bekendmaking worden ze echter hervat, terwijl GM de ontmanteling van start laat gaan. Weken van onduidelijkheid volgen. De Nederlandse autobouwer Spyker verklaart keer op keer geïnteresseerd te zijn in een overname.
In december 2009 lijkt het leven van Saab na 62 jaar voorbij, maar op dinsdag 26 januari 2010 om 19.15 uur kondigen GM en Spyker in een persbericht een nieuwe levensfase aan. De Amerikaanse reus verkoopt de Zweedse dochter aan de kleine Nederlandse sportwagenfabrikant. De streep op het wensenlijstje wordt uitgegumd. Voor alle liefhebbers is er nieuwe hoop, al blijft de toekomst vol onzekerheden. 
 

Najaar 2009 presenteert Saab een geheel nieuwe 9-5. Eindelijk weer een auto met een eigen identiteit en gezicht. De auto zal in 2010 in productie gaan en moet de start vormen van een nieuw begin. De Zweden willen kommervolle jaren achter zich laten. Dat Saab moeilijke tijden heeft doormaakte, is geen geheim. Afgelopen jaren nam de interesse voor het merk wereldwijd af. Liefhebbers haakten af en nieuwe klanten kwamen er niet of nauwelijks bij. Het modellenaanbod was verouderd en te weinig onderscheidend. De twee traditionele pijlers onder het merk, veiligheid en innovatie, zijn niet onderhouden. Er kwamen geen nieuwe voor in de plaats. Veiligheid is vandaag de dag een vanzelfsprekendheid geworden. Ook Volvo en Mercedes-Benz ervaren dat. Veel noviteiten konden de Zweden de laatste jaren ook niet presenteren. Ooit waren ze koploper met verrassende nieuwigheden: veiligheidsriemen, hoofdsteunen, koplampwissers, stoelverwarming, schokabsorberende bumpers, versterkingsbalken in de deuren en natuurlijk niet te vergeten de turbomotoren. Het zijn allemaal geen aandachttrekkers meer.

Zelfstandig
De neergang begint al jaren geleden. Als kleine onderneming kan Saab niet zelfstandig voortbestaan. Eerst wordt een oplossing gezocht door de fusie met vrachtwagenfabrikant Scania. Dat is in 1969. De samenwerking brengt niet echt uitkomst. In 1989 kondigt General Motors aan de helft van de aandelen over te nemen. In 2000 wordt het bedrijf volledig eigenaar. Net als Ford is GM bezig een conglomeraat van merken te bouwen om daarmee de positie als wereldleider verder te versterken. De strategie blijkt niet te werken. GM gaat de Amerikaanse bevolking achterna en wordt zwaarlijvig. (Ford ondergaat hetzelfde lot. Het bedrijf dijt uit en koopt Volvo, Land-Rover, Jaguar en Aston Martin. De laatste drie zijn al verkocht en de Chinezen hebben grote interesse voor Volvo.)
Een noodzakelijke afslanking om gezond te blijven, kan niet uitblijven. GM komt in de gevarenzone, gaat zelfs failliet en maakt een doorstart. Het aantal merken wordt drastisch ingekrompen. Eerder was al besloten te stoppen met Oldsmobile. Pontiac en Saturn volgen. Hummer wordt verkocht. Opel blijft op het allerlaatste moment toch eigendom van de Amerikanen. Maar voor Saab is geen toekomst meer. 

Gevechtsvliegtuig
De geschiedenis van Saab begint in 1939. Zweden heeft behoefte aan een eigen gevechtsvliegtuig. De Svenska Aeroplan Aktiebolaget wordt opgericht, afgekort SAAB. In 1944 gaat het bedrijf naast militaire vliegtuigen ook burgertoestellen maken. SAAB AB bestaat nog altijd, biedt werk aan meer dan 13000 mensen en heeft vestigingen in Europa, Amerika, Australië en Zuid-Afrika. Er is echter geen band meer met de autodivisie, anders dan de gemeenschappelijke historie. Die laat zien dat de vliegtuigfabriek eind jaren veertig in auto's gaat om de basis van de onderneming te verbreden. Men kiest voor de ontwikkeling en productie van een kleine, goedkope auto. In 1947 verschijnt het prototype. De fabriek neemt dit moment als het startpunt van Saab als autofabrikant.
In 1949 presenteert Saab de 92. De auto heeft een 750 cc tweetaktmotor en een zeer aerodynamische carrosserie. De ervaringen bij het bouwen van vliegtuigen worden vertaald naar de autoproductie. Het model evolueert, maar blijft in oervorm jarenlang in productie. Uit de 92 ontstaat het type 93 en later de 96. Vanaf 1959 is er ook een stationcarvariant, de Saab 95. In de jaren zestig schakelt Saab over van twee- op viertakt en gebruikt daarvoor een Ford V4-motor. In 1980 loopt de laatste 96 van de band. De teller staat dan op 730.607 stuks. In de tussentijd experimenteert het merk met een kleine sportwagen, de Sonett. In kleine series komen er drie modellen van. 

Zustermodel
Naast de 95/96 lanceert Saab in 1967 een geheel nieuw model: de 99. Net als het zustermodel blijft de auto lang in productie. Eerst is er alleen een tweedeurs, later volgt de vierdeursversie en een variant met grote achterklep: de Combi-Coupé. De 99 wordt steeds aangepast en verbeterd en evolueert in 1979 tot de 900, een langere versie met een aangepaste voor- en achterkant. De fabrikant maakt dan al lang eigen motoren en steelt in 1978 de publiciteit met de turbomotor.
In 1985 komt Saab met een derde modelreeks: de 9000 en betreedt daarmee de markt van de duurdere modellen. Het koetswerk is ontworpen door Giugiaro en ontstaat in samenwerking met Fiat, Lancia en Alfa Romeo. (Het middendeel van de carrosserie van de Fiat Croma, Lancia Thema en Saab 9000 is identiek.) Ook dit model kent weer een lang leven: veertien jaar.

Probleem
In de jaren negentig zet het verval in. De oorspronkelijke 900 krijgt opvolgers die minder karakteristiek zijn en een belangrijk stuk eigenheid verliezen. De 9000 wordt in 1997 afgelost door de 9-5 en de 900 wordt dan omgedoopt tot 9-3. De verkopen halen niet het niveau waarop een onderneming winstgevend kan opereren. General Motor investeert te weinig in vernieuwing. Het bedrijf heeft wereldwijd problemen en veel ruimte voor ontwikkeling van Saab is er dus niet. Technisch wordt samengewerkt met Opel, wat de originaliteit niet ten goede komt. In Amerika is het nog erger. Daar krijgen een Chevrolet en een Subaru met aangepaste voorkanten de merkplaatjes Saab opgeplakt.
De laatste jaren lijkt de neergaande trend gekeerd te kunnen worden. Op internationale autotentoonstellingen presenteren de Zweden verschillende interessante conceptcars, waarbij ook nieuwe, milieuvriendelijke aandrijftechnieken een rol spelen. Op de afgelopen RAI in Amsterdam stond de 9-4X, een auto die het merk weer een eigen gezicht gaf. De 9-5 moest als nieuw topmodel de keer ten goede onderstrepen.

Gestrand
Terwijl de website van het merk die nieuwe auto in alle glorie voorstelt en het wachten is op de eerste rij-indrukken, besluit de top in Amerika op 19 december 2009 dat het over is voor Saab. De mondiale autowereld kent al jaren een overproductie en de vraag is door de kredietcrisis ingestort. Het Zweedse merk voegt te weinig toe om te laten voortbestaan binnen het nieuwe GM. Pogingen om het bedrijf te verkopen zijn gestrand. Lange tijd is de hoop gevestigd op de kleine Zweedse sportwagenbouwer Koenigsegg. De deal ketst echter af. De financiering komt niet rond.. Het Nederlandse Spyker springt in het ontstane gat. Maar ook dit mondt niet uit in een contract. Intussen neemt de Chinese autofabrikant Beijing Automotive Industry Holdings Co. Ltd. (BAIC) de machines en rechten voor het maken van de oude 9-3 en 9-5 over. Met dat geld kan GM de productie in Zweden afbouwen. Van een faillissement is geen sprake, aldus het Amerikaanse hoofdkantoor. Alle lopende orders worden keurig afgewerkt; alle rekeningen betaald. De serviceverlening en onderdelenvoorziening komen niet in gevaar. De situatie is bizar: na de kerstvakantie start de fabriek in januari met het maken van de gloednieuwe 9-5. Er zijn immers auto's besteld. Nieuwe orders komen echter niet. Er gaan geruchten dat de machines en gereedschappen naar Amerika of China zullen worden gebracht om de auto als Buick op de markt te brengen.

Nieuw bod
De situatie wordt daarna met de dag onduidelijker. Daags na de mededeling van GM kondigt Spyker een nieuw bod aan. Dat zou tegemoet komen aan de bezwaren van GM tegen eerdere voorstellen. Die bezwaren zouden te maken hebben met de Russische geldschieter van de Nederlandse sportwagenbouwer. Aanvankelijk hanteert Spyker een deadline van maandag 21 december 17.00 uur Nederlandse tijd. Vlak voor het verstrijken ervan, wordt deze door Spyker verschoven tot een later, niet nader genoemd moment. GM wil meer tijd om te reageren en laat weten dat er nog andere potentiële kopers zijn. Op 7 januari 2010 moet er duidelijkheid zijn. Die dag meldt het bedrijf dat het verder gaat met de ontmanteling. "GM today confirmed it has selected AlixPartners to supervise the orderly wind down of Saab, and has requested approval of the selection by the appropriate authority in Sweden". In hetzelfde persbericht meldt de autobouwer dat de onderhandelingen met een eventuele koper nog niet tot een conclusie hebben geleid. "GM also confirmed that it has received several proposals for Saab and is continuing to evaluate these proposals". De onzekerheid voor de 3400 werknemers van Saab duurt voort.
 

Een fabriek met daarop trots het logo van de vier letters. De redding kwam op het nippertje.  

Geruchten
Topman Muller van Spyker laat inmiddels keer op keer weten nog altijd interesse te hebben. Het geruchtencircuit zwelt aan in het weekend van 23 en 24 januari. Er wordt op hoog niveau onderhandeld in Stockholm, melden de kranten. De Zweedse regering zou in spoedberaad bijeen zijn. Op maandag 25 januari komt Spyker met een kort persbericht waarin de gesprekken worden herbevestigd. Binnenkort volgt uitsluitsel, zegt Muller. Die dag schiet de koers van het aandeel Spyker op de Amsterdamse beurs omhoog. Voor analisten is het kennelijk goed nieuws. In de loop van dinsdagmiddag 26 januari laat de Autoriteit Financiële Markten de handel in het aandeel stilleggen. Om kwart over zeven 's avonds maken General Motors en Spyker in een gezamenlijk persbericht bekend dat ze eruit zijn. Spyker wordt de nieuwe eigenaar van het Zweedse merk. Tenzij overheden nog bezwaar maken zal de overeenkomst medio februari formeel beklonken kunnen worden.
Direct na het bericht komen vele vragen naar boven. Zijn er voldoende potentiële klanten voor een automerk dat publicitair zoveel schade heeft geleden? Muller heeft bewezen een automerk op de kaart te kunnen zetten, maar kan hij een fabriek voor massaproductie managen? Is hij in staat met Saab winst te maken terwijl hem dat met Spyker nog nooit is gelukt? Is het aanbod van Saab straks niet veel te schraal, met eigenlijk maar één modern model? Houdt het merk op termijn ook stand? Hoe voorkomt Muller een situatie als bij Rover dat vijf jaar na de verkoop door BMW alsnog ter ziele ging? Komende tijd zullen de antwoorden moeten volgen. Voordat het wensenlijstje in vervulling gaat, koesteren we de foto’s uit het archief.

► reisverslag naar Saab-museum in 2011

Bijeenkomst van Saab-medewerkers bij het museum als Victor Muller ze toespreekt. (foto's: Saab Newsroom)

Victor Muller wordt als een held bejubeld door de werknemers. (foto's: Saab Newsroom)

Erop of eronder? 

In 1961 is BMW op sterven na dood. Op het allerlaatste moment redt een liefhebber het merk en voorkomt overname door Daimler-Benz. Het zelfstandige BMW ontwikkelt zich tot één van de meest bewonderde en succesvolle merken ter wereld.
In 1980 is Bentley op sterven na dood. De auto is identiek aan de Rolls-Royce en minder dan 5% van de klanten kiest voor de variant van Bentley. Wat is de ratio door te gaan met deze B-variant? Het merk blijft echter overeind, is nu groter dan Rolls-Royce, maakt geslaagde eigen modellen en bloeit als nooit tevoren.
In 2000 is Rover op sterven na dood. Enthousiaste managers kopen het bedrijf van BMW om er als zelfstandig MG Rover weer wat van te maken. Het lukt echter niet. Vijf jaar later komt alsnog de klap. Fabrieken sluiten, de machines verdwijnen richting China.
In 2009 is Saab op sterven na dood. General Motors is de verliezen zat, zoekt een koper, maar vindt die niet en start de ontmanteling. Op het allerlaatste moment is Spyker de redder in de nood. 

Het kan verkeren met automerken op het randje van de afgrond. Is het erop of eronder? Die vraag gaat ook op voor Saab. De overname door Spyker is een huzarenstukje geweest. De tomeloze inzet van Victor Muller leidde tot stopzetting van de ontmanteling en resulteerde uiteindelijk in een overname. Het gevaar is geweken. Maar is dat werkelijk zo? Volgt Saab inderdaad BMW en Bentley? Of is het Rover-scenario realistischer? De toekomst brengt uitkomst. Maar over de kansen is wel wat te zeggen. Die lijken niet heel erg groot.

Eén belangrijke vraag blijft terugkomen zonder dat iemand er een goed antwoord op geeft, ook Muller niet. Wie zijn de klanten van 100.000 Saabs per jaar, een aantal dat nodig is om een winstgevende onderneming te hebben? Aan wie denkt Muller de auto's te gaan verkopen? Voor een commerciële onderneming toch niet zo’n gekke vraag. Die kun je niet beantwoorden met vage verwijzingen naar het unieke Saab-gevoel, naar enthousiastelingen die optochten organiseren om hun merk te eren. Die optochten zijn er ook van Trabant-fanaten, zonder die merken met elkaar te willen vergelijken.

De kring van huidige liefhebbers en eigenaren is veel te klein. Klanten moeten bij andere merken worden weggesleept. Maar waarom zouden klanten van BMW, Mercedes, Volvo of Audi overstappen? Dat deden ze afgelopen jaren ook niet. En feitelijk is de situatie niet veel veranderd nu Muller het voor het zeggen heeft. Ook zijn Saabs zijn de komende jaren niet eigenzinnig, innovatief of bijzonder genoeg. Het gloednieuwe paradepaardje 9-5 deelt veel techniek met de Opel Insignia, de komende 9-4X met een Cadillac. Pas ver na 2013 is het GM-dna naar de achtergrond gedrongen. Muller spreekt over een sensationele kleine Saab, maar meer dan een idee en een schetsje is het nog niet.
De komende tijd zal het Zweedse merk het moeten hebben van de zakelijke markt. Daarvoor is Saab vooralsnog niet aantrekkelijk. Afschrijving speelt een voorname rol. Voordat Saab op hetzelfde niveau komt als Mercedes en BMW moet er veel gebeuren.

Natuurlijk is het knap werk, Saab overnemen van GM. Maar met een mooi verhaal kom je er niet. En Muller heeft helaas in het verleden te veel mooie verhalen verteld. Hij mengt fantasieën en argumenten moeiteloos met elkaar. Voor Spyker is het mooi dat er zoveel verkooppunten bijkomen, verklaarde hij. Maar de pijn bij Spyker zit elders, in het daadwerkelijk omzetten van ideeën in concrete producten. Verschillende geïnteresseerden hebben al jaren geleden een aanbetaling gedaan op hun Spyker SUV. Een auto hebben ze (nog) niet gezien. En sprak Muller niet ooit over een fabriek annex museum in Zeewolde, waar liefhebbers het bekijken van de productie konden combineren met een blik op de klassiekers? Het gebouw zou de vorm krijgen van het Spyker-logo. Maar klassiekers heeft hij niet (op twee na zijn ze eigendom van collectioneur Evert Louwman) en de productie wordt inmiddels uit Zeewolde weggehaald en verplaatst naar Coventry in Engeland.

Wie hoopt niet voor de 3400 Saab-medewerkers in Zweden dat de overname een succes wordt? In de geschiedenis is het echter vaker voorgekomen dat een bewierookte redder na verloop van tijd zijn handen emotieloos van een onderneming aftrok. De oud-werknemers van Fokker kunnen zich de ontroerende woorden van Jürgen Schrempp bij de overname nog herinneren, maar zijn love baby is al lang historie. Erop of eronder? De kans op het laatste is veel groter dan vijftig procent, in weerwil van Mullers enthousiasme. ■

 

Dinsdagavond 26 januari 19.15 uur Nederlandse tijd bracht General Motors het volgende persbericht naar buiten:

DETROIT – General Motors and Spyker Cars NV today confirmed that they have reached a binding agreement on the purchase of Saab Automobile AB. "Today’s announcement is great news for Saab employees, dealers and suppliers, great news for millions of Saab customers and fans worldwide, and great news for GM,” said John Smith, GM vice president for corporate planning and alliances.
“General Motors, Spyker Cars, and the Swedish government worked very hard and creatively for a deal that would secure a sustainable future for this unique and iconic brand, and we're all happy for the positive outcome,” Smith said.
As part of the agreement, Spyker intends to form a new company, Saab Spyker Automobiles, which will carry the Saab brand forward. The sale will be subject to customary closing conditions, including receipt of applicable regulatory, governmental and court approvals. Other terms and conditions specific to the sale will be disclosed in due time.
The Swedish government is at present reviewing the transaction and the related request for guarantees of a Saab Automobile loan that has been requested from the European Investment Bank. Assuming quick action, the transaction is expected to close in mid-February, and previously announced wind down activities at Saab will be immediately suspended, pending the close of the transaction.
“Throughout the negotiations, GM has always had the hope to find a solution for Saab that would avoid a wind down of the brand,” added Nick Reilly, president, GM Europe. “We’ve worked with many parties over the past year, including governments and investors, and I’m very pleased that we could come to such a good conclusion, one that preserves jobs in Sweden and elsewhere. GM will continue to support Saab and Spyker on their way forward.”

De overeenkomst tussen GM en Spyker werd via een persbericht op de website wereldkundig gemaakt.

Het nieuws op zaterdag 19 december en maandag 21 december 2009 in Telegraaf en Financieele Dagblad.

Vervolg op 22 december (links: Financieele Dagblad, Trouw en de Volkskrant) en 24 december (rechts: Trouw).

GM voert de druk op (links), De Telegraaf 7 januari. Volop speculaties (Trouw, FD en Telegraaf) op 8 januari.

Links: 12/13 januari: de onzekerheid blijft. Rechts: zelden was er zoveel aandacht voor een automerk (14 januari). 

De protestrit van Saab-rijders op zondag 17 januari haalde vrijwel iedere krant van de dag erna. 

De kranten van 26 januari speculeren over een op handen zijnde overeenkomst tussen GM en Spyker. 

Op 27 januari is Saab wéér goed voor de voorpagina's en voor analyses elders in de kranten.  

Meer aandacht voor een automerk of economische reddingsactie is nauwelijks mogelijk.   

NRC Handelsblad kiest als middagkrant op 27 januari een analyserender aanpak.

Donderdag 28 januari schrijven de kranten over de hooggespannen verwachtingen.    

Naast mooie verhalen over Saabs toekomst zijn er ook kritische verhalen over de overeenkomst.     

Vrijdag 29 januari 2010: de euforie is verdwenen, de vraagtekens krijgen de overhand, maar Saab blijft een hype.     

De aandacht verlegt zich op 30 januari en 1 februari op Victor Muller, met zowel bewondering als kritiek.

Saab is een hype geworden met paginagroot aandacht in het Financieele Dagblad en veel aandacht in De Telegraaf.

2 en 3 februari: Muller blijft optimisme uitstralen en kijkt naar de toekomst, terwijl analisten kritisch blijven over Spyker.

Elk bericht van Spyker of Saab is nieuws, zoals blijkt op 6 en 9 februari. Goed nieuws in dit geval. 

Op 13 februari bericht het FD over het vertrek van de Amsterdamse beurs, op de 18 haalt Muller de voorpagina van De Telegraaf.

Even lijkt het of de omstreden positie van Antonov nog een rol speelt, maar op 24 februari is het rond: Saab is van Spyker.

Op 23 maart meldt De Telegraaf in de krant de herstart van de productie en plaatst op de website de bijbehorende foto.

De 9-5 is spiksplinternieuw en moet onder de Spykervlag nieuwe klanten gaan trekken.

De 9-5 moet Saab een herstart geven en terugbrengen in de wereld van exclusievere hogere middenklassers.

Persfoto's van de 9-5 in actie. Het leken de laatste te zijn, tot de plotselinge ommekeer.

De Oer-Saab van 1947 met aerodynamische carrosserie en een tweetaktmotor.

Uit het prototype werd het eerste seriemodel ontwikkeld (rechts), de 92.

Productie van de 92 (links) en de 1000e, gemaakt in 1950.

De vormgeving van de Saab was ingegeven door de ervaringen bij de vliegtuigproductie.

De 92 evolueerde tot 93; bij de latere series (de 93F) scharnierden de deuren aan de voorzijde. 

Als opvolger voor de 93 was er de 96. De oervorm was nog altijd herkenbaar.

De 95 was de stationcarvariant. Ook hier veranderingen met behoud van de oorspronkelijke lijnen.

Prototype van de 95 met deurscharnieren aan de B-stijl. In de serieproductie zaten ze vóór.

Saab experimenteerde met een kleine sportwagen, de Sonett. 

De tweede en derde generatie van de Sonett waren coupés.

Links een 99 in vroege Amerikaanse uitvoering (dubbele lampen), rechts een latere vierdeurs met dikkere bumpers.

Naast de 2- en 4-deurs kwam de Combi-Coupé. Technisch spraakmakend was de 99 Turbo (rechts). 

De 99 kreeg op het laatst de achterkant van de 900 Sedan en werd omgedoopt tot Saab 90.

Uit de 99 ontstond de 900, aanvankelijk alleen met grote achterklep.

Aan de drie- en vijfdeurs 900 werd later de vierdeurs toegevoegd. Rechts de Amerikaanse uitvoering met andere koplampen.   

Links de 900 turbo, rechts de succesvolle 900 cabriolet in een latere uitvoering met nieuwe voorzijde.

De derde modelserie was de 9000. Als eerste was er de vijfdeurs, later kwam de sedan er bij.  

Ook de 9000 bleef lang in productie en veranderde in de loop der tijd.

De volgende generaties 900 werden minder onderscheidend van de rest van de autowereld. 

De 9-5 volgde de 9000 op. In de topklasse bleef het altijd een kleine speler.

De modellen 9-3 en 9-5 van de jaargang 2009.

De 9-2X was een aangepaste Subaru en de 9-7X een Chevrolet met Saab-neus.
 

In 1985 ontwikkelde Saab de EV-1 als conceptcar en toekomstmodel.

In 2001 zag Saabs visie op de toekomst er zo uit: de 9X.

Saab 9-3X, een nieuw studiemodel dat in 2002 werd getoond.

De Aero X van 2006 trok op tentoonstellingen veel belangstelling.

De deur-dakconstructie was bijzonder.

De 9-4X was onder meer te zien op de RAI in 2009. 

Met de 9-X Cabriolet werd aangesloten op het succes van weleer.

Saab 9-X BioHybrid, gericht op de toekomst. Zal het model er ooit komen?  

( Foto's: General Motors / Saab )

De voorpagina op de Saab-website suggereert dat er nog niets aan de hand is.

Lezers van de nieuwspagina weten inmiddels beter: de aankondiging van het einde.

Het forum geeft kort en krachtig de emotie van betrokkenen: Verdrietig; wij geloofden hier in. GM echter niet!   

Direct na het bekend worden van de GM-mededeling verandert de website. 

28 januari: beelden van de toespraak van Victor Muller.