Biografie Mary Barra Road to Power How GM's Mary Barra shattered the Glass Ceiling Laura Colby   ●  Eerste vrouwelijke CEO van autofabrikant ●  Gestage weg naar de top ●  Communicatief en duidelijk  ●  Tips voor ambitieuze vrouwen december 2016

Fluwelen handschoen met ijzeren vuist 

De internationale auto-industrie geldt als vanouds als een mannengemeenschap met een duidelijke machocultuur. Boeken over de strijd om de macht bij de grootste bedrijven bevestigen dat keer op keer. Hoe past in dat beeld de benoeming van een vrouw, eind 2013, als eerstverantwoordelijke van General Motors?
 

Het lukte Hillary Clinton dit jaar niet de eerste vrouwelijke president van de Verenigde Staten te worden. Het lukte Mary Barra eind 2013 wel de positie van eerste vrouwelijke CEO van een wereldomspannend autoconcern te bereiken. Het thema 'vrouw' en 'leiderschap' is in Amerika actueel. Barra (1956) is CEO van General Motors, één van de drie grootste autofabrikanten ter wereld, naast Toyota en Volkswagen. De autowereld geldt nog altijd als een mannenbolwerk. Hoe is het dan mogelijk dat een vrouw het glazen plafond kon doorbreken? En wat kunnen andere vrouwen daarvan leren? Dat is de vraag die Laura Colby, journaliste bij het gezaghebbende Bloomberg, wil beantwoorden in haar boek Road to Power. Het verscheen zo’n jaar geleden. Een echt doorwrocht antwoord blijft ook na het lezen uit. De biografie van de nummer één van GM biedt een mooie blik op de carrière van Barra, echter zonder spectaculaire kijkjes in de keuken. Het levensverhaal van Barra wordt keurig beschreven, maar nergens heb je het idee bij haar in de directiekamer te hebben gezeten. Haar eigenschappen als benaderbaar, communicatief, open, recht door zee, hard werkend, ambitieus en veranderingsgezind zijn opgetekend uit de monden van mensen die met haar hebben gewerkt. Het kan niet anders dan dat er ook critici van haar aanpak zijn, maar die heeft Colby niet aangehaald en vermoedelijk ook niet gesproken. Het boek heeft een hoog feel good-gehalte en laat vragen onbeantwoord.

Loopbaanprogramma
Het verhaal van Barra is aan de ene kant een opmaat naar een nieuwe tijd, waarin vrouwen meer mogelijkheden krijgen tot de top van het bedrijfsleven door te dringen. Door meer nadruk te leggen op samenwerking en open communicatie zouden vrouwen anders leiding geven aan ondernemingen dan mannen. Aan de andere kant is Barra het product van een loonbaanprogramma dat een bedrijf als GM – en vele andere multinationals – al vele jaren hebben. Haar benoeming tot eerste CEO van een auto-onderneming is dan ook minder verrassend als je het verhaal van haar carrière leest. Als jonge, intelligente vrouw met interesse voor wiskunde, techniek en elektronica kiest ze voor een baan bij General Motors waar ze studie en werk kan combineren. Die keuze is mede ingegeven door het feit dat ze een dure academische opleiding zelf niet kan betalen.
 

Leiderschapskwaliteiten
Het bedrijf geeft haar alle mogelijkheden als blijkt dat zij zich van studiegenoten onderscheidt door leiderschapskwaliteiten, een grote mate van ijver en een behoorlijke portie ambitie. Barra koppelt dat aan de eigenschap dat zij gemakkelijk met mensen om kan gaan en in al haar werk oprecht geïnteresseerd blijkt in de werksituatie op de werkvloer. Bovendien is ze uitermate loyaal aan de onderneming en accepteert ze benoemingen die op het eerste gezicht niet haar wensdroom zijn. Ze heeft ook ‘het geluk’ om op jonge leeftijd de rechterhand te worden van de toenmalige CEO van het bedrijf. Door haar leergierigheid en ijver leert ze veel in die tijd. Meer dan haar mannelijke collega’s stimuleert zij samenwerking, eigen verantwoordelijkheid, eerlijkheid en opruimen van overbodige regelgeving. Die eigenschappen maken haar, volgens de auteur, juist geschikt om de positie bij GM te bekleden nadat het bedrijf failliet is gegaan en er aan een nieuwe toekomst gewerkt moet worden. Tegelijkertijd is ze pur sang manager met duidelijke doelen en weinig begrip als medewerkers de afgesproken doelen niet halen. 

Slachtoffers
Dat ook Barra niet ontkomt aan het keurslijf van een leider van een grote onderneming, blijkt als ze snel na haar aantreden als CEO voor een Amerikaanse Senaatscommissie moet verschijnen. General Motors heeft jarenlang een defect aan een startslot onder het tapijt geveegd in plaats van auto’s teruggeroepen om het probleem op te lossen. Meer dan veertig mensen vinden de dood doordat hun auto plotseling afslaat, waardoor stuur- en rembekrachtiging uitvallen en airbags bij een botsing niet werken. Omdat het gaat om goedkope auto’s, zijn er onder de slachtoffers veel jonge mensen. Tijdens de verhoren, die de Amerikaanse televisie rechtstreeks uitzendt, zien de Amerikanen een topfunctionaris die haar openheid opzij heeft gezet en weinig zeggende, ontwijkende antwoorden geeft. Ongetwijfeld volgt ze daarmee de adviezen van haar juristen op. Het positieve beeld van vlak na haar benoeming verbleekt. De persoon Barra, die veel gezinnen van omgekomen slachtoffers persoonlijk heeft bezocht, maakt plaats voor de leider die het belang van het bedrijf boven alles plaatst. Dat wil niet zeggen dat de boodschap aan haar voorbij gaat. Na de confrontatie met de politiek vervangt ze in korte tijd de destijds verantwoordelijke medewerkers en stelt ze nieuwe aan die een herhaling moeten voorkomen. In de tussentijd reorganiseert ze ook de structuur van bedrijfsonderdelen, zodat de onderneming sneller en adequater reageert op zaken die verkeerd dreigen te gaan. Tegelijkertijd blijft ze hameren op wat ze tijdens haar hele loopbaan heeft gedaan: inzetten op kwaliteitsverbetering en innovatie. Wie mee wil doen in de mondiale autorace moet alles op alles zetten om te willen winnen, is haar credo. Doelen stellen is niet belangrijk, ze hálen, daar gaat het om. In dat opzicht wijkt haar gedachtegoed en gedrag niet af van succesvolle mannelijke collega’s in het vak. Dat kan ook niet, als je zo bent opgegroeid in de bedrijfscultuur.
 

Adviezen
Aan het eind van het boek komt Laura Colby tot een aantal adviezen aan vrouwen in hun strijd tegen het glazen plafond, opgetekend uit de mond van Barra. 1: volg je ambitie en doe waar je passie ligt; 2: doe wat je gevraagd wordt, ook al is het minder leuk, en gebruik je energie alleen voor dingen waar je invloed op hebt; 3: kies je eigen balans tussen werk en persoonlijk leven; 4: ben eerlijk en neem ook impopulaire maatregelen als die nodig zijn; 5: ben de baas over je eigen loopbaan en steek je ambitie niet onder stoelen of banken.
Mary Barra: een opmerkelijke vrouw omdat ze als eerste een dergelijke toppositie bij een autobedrijf bekleedt. Een vrouw ook die eigenschappen heeft die veel van haar mannelijke collega’s ontberen en meer is gericht op samenwerking dan op interne competitie. Tegelijkertijd iemand die sekseneutraal opereert als leider van een bedrijf en zich in dat opzicht niet onderscheidt van haar collega's. Haar stijl mag wat meer neigen naar een fluwelen handschoen, daarin zit echter een ijzeren vuist.

Regeldrift
Colby heeft een aardig portret gemaakt van Barra en ook nog eens geschetst hoe het er bij het oude GM aan toeging en hoezeer de bakens verzet moeten worden. Een mooi voorbeeld van de doorgeslagen regeldrift waren de vele pagina’s in het personeelshandboek over wat in welke omstandigheden de vereiste kledingcode was. Barra scheurde figuurlijk de pagina’s eruit en verving ze door twee woorden: gepaste kleding. “Ik geef mensen de verantwoordelijkheid over honderden en duizenden werknemers en miljoenen dollars zonder ze tot in detail voor te schrijven hoe ze dat moeten doen. Moeten we als bedrijf dan wel zeggen wat ze aan moeten trekken?” Helaas staan er te weinig van deze anekdotes in het boek. Bovendien is de verstikkende bureaucratie binnen GM al vele malen herschreven, onder andere in boeken van John DeLorean en Bob Lutz, twee iconen uit de Amerikaanse auto-industrie van al heel wat jaren geleden. Het werk van Colby is al met al te veel beschrijvend, te weinig analyserend en blijft teveel aan de oppervlakte. Het is zeer leesbaar, maar wordt nergens spannend. ■
 

Foto's tonen het hoofdkantoor van General Motors in Detroit.