ANWB-Hoofdkantoor Den Haag (NL) ●  Tentoonstelling 125 jaar ANWB ●  Vervoer door de jaren heen ●  Verkeersborden en bewegwijzering ●  Maatschappelijke activiteiten ●  Oude Wegenwachtauto's juni 2008

Veel meer dan gele hulpverleners

De meeste mensen kennen de ANWB van de Wegenwacht. De gele auto’s van de mobiele hulpverleners zijn sinds jaar en dag herkenbare deelnemers aan het wegverkeer. Wie heeft er nooit met de Wegenwacht te maken gehad? Toch is deze dienstverlening slechts één van de vele activiteiten van het bedrijf ANWB dat uitvoering geeft aan de verenigingstaak: de belangen behartigen van de vier miljoen leden.

De ANWB is jarig. We spreken over een krasse bejaarde die op 1 juli 2008 125 kaarsjes op de taart mag uitblazen. “We verkeren in een select gezelschap van bekende namen in de Nederlandse samenleving”, aldus een woordvoerster. Ze noemt als voorbeelden van gerenommeerde leeftijdsgenoten Jamin, Peijnenburg en de Maastreechter Staar, allemaal actief sinds 1883.
In het oprichtingsjaar was de fiets nog geenszins een algemeen vervoermiddel. De prijs lag in de buurt van een vol jaarsalaris van een arbeider. Voorzieningen als fietspaden, bewegwijzering en rijwielservice bestonden niet. Daarom sloeg een aantal fietsbonden de handen ineen. Dat gebeurde in april 1883 in Hillegom. Enkele maanden later werd in Utrecht officieel de Nederlandsche Vélocipèdisten-Bond opgericht, twee jaar later omgedoopt tot Algemeene Nederlandsche Wielrijders Bond, afgekort ANWB.
 

Overzichtstentoonstelling 125 jaar ANWB.

Vitrines geven de ontwikkeling van de fiets weer.

Overzicht van de ontwikkeling van het gemotoriseerd wegvervoer.

Ledenkring
Begonnen als wielrijdersclub, verbreedde de ledenkring zich snel. “In 1900 bestond het ledenbestand daardoor uit veel meer dan alleen maar uit fietsers: ook wandelaars, automobilisten, ruiters, motorrijders, watersporters, kampeerders en reizigers voegden zich bij de club”, aldus de ANWB op haar website. “Vandaar dat de naam in 1904 werd veranderd in A.N.W.B. Toeristenbond voor Nederland. Daar bleef het niet bij: in 1935 werd het de Koninklijke Nederlandsche Toeristenbond A.N.W.B. en in 1974 verdwenen de sch en de puntjes: Koninklijke Nederlandse Toeristenbond ANWB.”
Eén van de taken van de nieuwe vereniging was de bewegwijzering. Niet alleen op fietspaden werd de richting aangegeven, in het begin plaatste men zelfs borden op gebouwen om het vliegverkeer ten dienste te zijn. Later kwamen er de borden voor de automobilisten bij.
 

De eerste verkeersborden hebben we te danken aan de ANWB (links)

Schaalmodellen van Wegenwacht-vervoermiddelen.

De autowereld in het klein met veel nostalgische merken en typen.

Pech onderweg
Met de komst van de auto als massaverkeersmiddel werd aan de dienstverlening een belangrijk element toegevoegd: de hulp bij pech onderweg. De Wegenwacht ontstond net na de Tweede Wereldoorlog. Twee jaar geleden werd het zestigjarig jubileum uitgebreid gevierd. Vandaar dat in het jubileumjaar 2008 de nadruk ligt op andere onderdelen van het werk van de ANWB. Toch blijven de gele helpers het visitekaartje van de vereniging. Aanvankelijk reed men op tweedehands Harley Davidson-motoren, die later werden ingeruild voor de BSA. In 1960 kwam de auto in beeld, eerst de “Besteleend”, gevolgd door de Citroën Ami, Renault 4 en de Volkswagens Golf en Polo. Het nieuwste model is de Volkswagen Touran. Vandaag de dag zijn zo’n duizend wegenwachters actief om gestrande reizigers weer mobiel te krijgen.
 

Oude affiches brengen het verleden terug (links); boven de expositie hangen foto's van repatriëring door de ANWB (rechts)

Tentoonstelling
In het hoofdkantoor in Den Haag is een tentoonstelling ingericht over de afgelopen 125 jaar. Het is een reis door tijd, naar de eerste verkeersborden, naar de affiches die oproepen de natuur schoon te houden (“Laat niet als dank voor het aangenaam verpoozen…”) via foto’s van gestrande auto’s in de jaren vijftig tot de jeugdactiviteiten van nu. Vitrines met allerlei materialen en schaalmodellen illustreren de rijke historie. Zo blijkt het verenigingsblad Kampioen al te stammen uit de begintijd van de club. Ter ere van het jubileum is het zojuist in een nieuw jasje gestoken.
Aan de rand van deze tentoonstelling staan vier oude gele Wegenwachtauto’s, inmiddels pure nostalgie. Het bekendste model, de Citroën 2CV Bestel, ontbreekt evenwel. Die maakt deel uit van een tijdelijke tentoonstelling deze zomer in de Beurs van Berlage in Amsterdam.
 

Aanvankelijke gebruikte de Wegenwacht motor met zijspan, eerst Harley Davidson, later BSA

Lobbyorganisatie
De ANWB is in de loop der jaren een maatschappelijke organisatie van betekenis geworden. De vereniging is naast dienstverlener ook een lobbyorganisatie die opkomt voor de belangen van verkeersdeelnemers. Meedenken met maatschappelijke onderwerpen als mobiliteit, verkeersveiligheid, behoud van natuurgebieden en duurzame ontwikkelingen staan op de werkagenda van de organisatie. Dat verklaart de vorm van de traktatie die de jarige de Nederlandse samenleving aanbiedt.
Dit voorjaar is de jeugd opgeroepen verkeersonveilige situaties in hun omgeving te melden. De ANWB zal twaalf van die knelpunten, in elke provincie één, komende tijd gaan aanpakken. “Verkeersveiligheid is immers al sinds 1924 een onderdeel van ons werkterrein”, aldus de zegsvrouwe. Het plan van aanpak is kort geleden in Madurodam aangeboden aan minister Eurlings van Verkeer en Waterstaat.
 

Tussen 1965 en 1970 werd de DAF 33 op proef gebruikt. Het bleek geen succes: de definitieve keus viel op de Renault 4

Landschappen
Een ander cadeau zijn gebiedsaanduidingen van nationale landschappen. Wie in Duitsland, Engeland of Frankrijk over de snelwegen rijdt, ziet langs de weg bruine borden die een bezienswaardigheid aanduiden. Nederland heeft ze niet. Dat gaat nu veranderen. De ministeries en provincies hebben er nooit geld voor over gehad. Daarom heeft de ANWB dit project naar zich toegetrokken. Binnenkort verschijnt een hele serie van die borden. “De totstandkoming heeft nog heel wat voeten in de aarde gehad”, weet men op het hoofdkantoor te melden. “Niet alle provincies en gebieden konden zich vinden in de wijze waarop de kunstenaar een gebied had gekarakteriseerd”.

De Renault 4 (zonder derde zijruitje!) werd ingezet tussen 1973 en 1982

Reflecterende folie maakt de auto's zichtbaarder in het donker; ze hebben verder hooggeplaatste extra richtingaanwijzers achter

Fileloze dag
Een voorbeeld van meedenken over maatschappelijke knelpunten is de campagne om op 9 oktober van dit jaar een fileloze dag te realiseren. Door slimmer met mobiliteit om te gaan, moet het mogelijk zijn de dagelijkse files te verminderen of grotendeels op te lossen, is de filosofie. Werkgevers en werknemers worden uitgedaagd creatieve oplossingen te bedenken en uit te voeren waardoor minder mensen in de spits op de weg zijn. Op 6 oktober zal NCRV-televisie een documentaire over de mobiliteit uitzenden. De gedachte achter het idee is: als het op één dag lukt, moet het mogelijk zijn de goede ideeën een permanenter karakter te geven. De campagne ‘slim mobiel’ moet Nederland dus aan het denken zetten, want in de file staan is een nationale bezigheid met weinig sympathisanten. Samen met anderen wil de ANWB werken aan een oplossing.
 

In 1978 deed de Volkswagen Golf zijn intrede, ondanks de beperkte laadruimte achterin

De gewone Golf werd later vervangen door de grotere Golf stationcar

Bejaard
125 jaar is een respectabele leeftijd, maar de organisatie is allerminst bejaard of alleen gericht op het verleden. Dat is de onuitgesproken boodschap in het jubileumjaar. Het speciaal ontworpen jubileumlogo straalt kracht en dynamiek uit. Dat neemt niet weg dat een tentoonstelling over dat verleden heerlijke nostalgische gevoelens opwekt. En dat de autoliefhebber extra aandacht heeft voor de gele wagens van de Wegenwacht zal de ANWB je niet kwalijk nemen, ook al staat ze voor veel meer dan die gele hulpverleners. ■

 

De bekendste Wegenwacht-auto uit het verleden is de Citroën AK / AZU, de "bestel-Eend".

De Citroën Ami als Wegenwachter (foto's: Wouter Duijndam).

De Wegenwacht in moderne gedaante met een Volkswagen Touran als hulpverlener.
 

Foto uit het archief van de ANWB: de 2CV in lage en verhoogde uitvoering (rechts en midden) en de Ami (links)

Aanjager van herinneringen   De Wegenwacht bestaat 75 jaar. Het Louwman Museum presenteert deze zomer een expositie van de voertuigen in de afgelopen driekwart eeuw.  juli 2021